8460De Mundi Fabrica,
terræ centrum pendet;
quapropter ſphæricum fieret libellando vbique pauimentum, cuius portiones parua
pauimenta ſunt exiſtimandæ.
pauimenta ſunt exiſtimandæ.
13 Cur dici ſo@et caput pluſquam pedes ambulare?
Reſp.
ſi quis totius terræ gyrũ peregiſſet, duas ſimul
peripherias, vnam pedibus, alteram capite deſcripſiſſet: quarũ proculdubio illa maior eſſet, quam caput cir-
cinauit, quippe qui magis a centro diſtat: vnde ſolutio quæſtionis habetur.
peripherias, vnam pedibus, alteram capite deſcripſiſſet: quarũ proculdubio illa maior eſſet, quam caput cir-
cinauit, quippe qui magis a centro diſtat: vnde ſolutio quæſtionis habetur.
14 Cur dicunt Cyathum plus vini continere in cellario, quã
55[Figure 55]
in tecti culmine.
Reſp.
quia humores omnes vbicumque tuerint,
dum quieſcunt, ſecundum ſupremã ſuperficiem contrahunt ro-
tunditatem, cuius centrum eſt centrũ terræ. quanto autem Cya-
thus fuerit inferior, tanto erit rotunditas humidi portio mino-
ris ſphæræ; minor autem ſphæra curuiorem habet conuexitatẽ,
& proinde capaciorem, quia magis ſupra Cyathi ora incuruatur:
vt in figuris videre eſt; in qua C. eſt centrum terræ, circa quod
56[Figure 56]
humidum Cyathi inferioris C D.
magis curuatnr, &
proinde ca-
pacius eſt: altioris vero Cyathi humidum A B. minus curuatur, &
ideo minus continet.
dum quieſcunt, ſecundum ſupremã ſuperficiem contrahunt ro-
tunditatem, cuius centrum eſt centrũ terræ. quanto autem Cya-
thus fuerit inferior, tanto erit rotunditas humidi portio mino-
ris ſphæræ; minor autem ſphæra curuiorem habet conuexitatẽ,
& proinde capaciorem, quia magis ſupra Cyathi ora incuruatur:
vt in figuris videre eſt; in qua C. eſt centrum terræ, circa quod
pacius eſt: altioris vero Cyathi humidum A B. minus curuatur, &
ideo minus continet.
15 Vt lacus quiſpiam, aut mare conſiſtat opuſne eſt ſpondis,
aut cauitatibus vllis? Reſp. minime opus eſſe, nam ſi cogitemus
portionem aliquam terrę a plano quodam ſecante, eſſe reſectam,
relinquetur quædam planities: in hanc planitiem ſi aquæ tantumdem loco terrę auulſæ inferatur, extra eam
planitiem non effluet, ſed configuratur ſuperiori ſuperficie ſphærica reſpectu centri mundi, quare naturale
eſt mare abſque altis litoribus, ſeu ſpondis conſiſtere.
aut cauitatibus vllis? Reſp. minime opus eſſe, nam ſi cogitemus
portionem aliquam terrę a plano quodam ſecante, eſſe reſectam,
relinquetur quædam planities: in hanc planitiem ſi aquæ tantumdem loco terrę auulſæ inferatur, extra eam
planitiem non effluet, ſed configuratur ſuperiori ſuperficie ſphærica reſpectu centri mundi, quare naturale
eſt mare abſque altis litoribus, ſeu ſpondis conſiſtere.
16 Sunt duo montes proximi, &
in vertice vnius eſt fons viuus, in vertice alterius ſunt quidam habita-
tores, qui aquæ inopia laborant, ac propterea illius fontis aquam ad verticem alterius montis deducere vel-
lent: neq; vero ob nimios ſumptus Aquæductũ ſuper fornicibus plurimis fabricare poſſunt; quid igitur agen
dum? Reſp. fiat tubus plumbeus à fonte deſcendens per vallem atq; ad alterius verticem ſcandens, per hunc
enim aqua deſcendet, & iterum tantumdem aſcendet.
tores, qui aquæ inopia laborant, ac propterea illius fontis aquam ad verticem alterius montis deducere vel-
lent: neq; vero ob nimios ſumptus Aquæductũ ſuper fornicibus plurimis fabricare poſſunt; quid igitur agen
dum? Reſp. fiat tubus plumbeus à fonte deſcendens per vallem atq; ad alterius verticem ſcandens, per hunc
enim aqua deſcendet, & iterum tantumdem aſcendet.
17 Eſt mons ad cuius radices eſt fons ſcaturiens, ex altera vero partes pariter ad radices ſunt habitatores
illa aqua indigentes, qui ſolummodo per montis verticem fontem adire poſſunt, quid illis faciẽdum? Reſp.
conſtruatur tubus plumbeus aſcendens à fonte ſuper verticem montis, indeq; ad habitatores illos deſcendẽs
initium eius fonti immergi debet, fin is eius paulo depræſſior ſit quam initium, vtrumque os obturetur; de-
inde tubus in ſummitate montis perforetur, ac per foramen ſemel totus aqua impleatur; poſtea foramen di-
ligenter obturetur. vltimo vtrumque os tubi eodem tempore aperiantur, vel certe primo aperiatur os fonti
immerſum; hoc enim modo aqua perpetuo prædictis habitatoribus effluere debet: vt conſtat ex dictis de
motu aquæ.
illa aqua indigentes, qui ſolummodo per montis verticem fontem adire poſſunt, quid illis faciẽdum? Reſp.
conſtruatur tubus plumbeus aſcendens à fonte ſuper verticem montis, indeq; ad habitatores illos deſcendẽs
initium eius fonti immergi debet, fin is eius paulo depræſſior ſit quam initium, vtrumque os obturetur; de-
inde tubus in ſummitate montis perforetur, ac per foramen ſemel totus aqua impleatur; poſtea foramen di-
ligenter obturetur. vltimo vtrumque os tubi eodem tempore aperiantur, vel certe primo aperiatur os fonti
immerſum; hoc enim modo aqua perpetuo prædictis habitatoribus effluere debet: vt conſtat ex dictis de
motu aquæ.
18 Eſt dolium humido non omnino plenum, ſcire libet quantum humidi contineat abſque apertione ſu
perioris, atque vlla dolij perforatione. Reſp. fiat canna vitrea gracilis, in imo curua, ſecũdum quam partem
immittatur in dolij fiſtulam, per quam ordinariè ſolet humidum hauriri. reliqua pars @urſum erigatur iuxta
dolium; ſtatim enim per ca@nam vitream tantum liquor aſcendet, quantum intra dolium attollitur.
perioris, atque vlla dolij perforatione. Reſp. fiat canna vitrea gracilis, in imo curua, ſecũdum quam partem
immittatur in dolij fiſtulam, per quam ordinariè ſolet humidum hauriri. reliqua pars @urſum erigatur iuxta
dolium; ſtatim enim per ca@nam vitream tantum liquor aſcendet, quantum intra dolium attollitur.
19 Eodem inſtrumento, &
modo, licebit dolium implere, aut humidum addere, non per os ſuperius, vt
fieri ſolet.
fieri ſolet.
20 Sit puteus vſque ad antipodas excauatus ac neceſſario per centrum terræ tranſiens, quæritur primo;
graue per ipſum deſ@endens quid tandem ageret? Reſp. ob impetum in deſcenſu acquiſitum, vltra citraq;
@undi centrum aliquoties reciprocaretur, ſed tandem centrũ eius grauitatis centro mundi congrueret, ſicq;
@uieſceret.
graue per ipſum deſ@endens quid tandem ageret? Reſp. ob impetum in deſcenſu acquiſitum, vltra citraq;
@undi centrum aliquoties reciprocaretur, ſed tandem centrũ eius grauitatis centro mundi congrueret, ſicq;
@uieſceret.
21 Ignis in centro prædicto accenſus flammam in orbem conglobaret:
fumum verò partim ad nos, par-
tim ad antipodas exhalaret.
tim ad antipodas exhalaret.
23 Bilianx per hunc puteum demiſſa dum deſcenderent magis ſemper, lances contraheret.
quouſqũe ad
centrum mundi deueniret, vbi lances brachio bilancis adhærerent.
centrum mundi deueniret, vbi lances brachio bilancis adhærerent.
24 Ponamus haſtam plumbeam vniformis ponderis A B.
in figura, cu-
57[Figure 57]
ius centrum grauit C.
ex quo ſuſpenſa maneat non in æquilibrio, ſed obli-
quata; cum hæc deuenerit ad horizontem aſtronomicum D E. tranſeuntem
per centrum mundi F. ita vt pars eius inferior attingat hunc horizontem,
aut iam aliquantulum pertranſierit, quid fiet? deſcendens ne ſeruat eãdem
poſitionem, an aliquatenus reuoluetur. Reſp. me nunc tantum alijs Mathe-
maticis hoc problema ſoluendum proponere, nondum enim apud me eius
ſolutio abſoluta eſt.
quata; cum hæc deuenerit ad horizontem aſtronomicum D E. tranſeuntem
per centrum mundi F. ita vt pars eius inferior attingat hunc horizontem,
aut iam aliquantulum pertranſierit, quid fiet? deſcendens ne ſeruat eãdem
poſitionem, an aliquatenus reuoluetur. Reſp. me nunc tantum alijs Mathe-
maticis hoc problema ſoluendum proponere, nondum enim apud me eius
ſolutio abſoluta eſt.
25 Qua induſtria conſtruere oportet ſcalã, ita vt per eam duo pariter aſcendant, &
tamen, ſimul in con-
trarias partes tendant? Reſp. ſcala quæpiam in prædicto puteo ita collocetur vt dimidia ſit citra, dimidiaq;
vltra centrum mundi; iam duo a centro, ſimulque à medio ſcalę ſcandere incipiant, vnus ad nos, alter ad an@-
podas: ambo enim aſcendent, ſed tamen ad partes oppoſitas in eadem ſcala.
trarias partes tendant? Reſp. ſcala quæpiam in prædicto puteo ita collocetur vt dimidia ſit citra, dimidiaq;
vltra centrum mundi; iam duo a centro, ſimulque à medio ſcalę ſcandere incipiant, vnus ad nos, alter ad an@-
podas: ambo enim aſcendent, ſed tamen ad partes oppoſitas in eadem ſcala.