2014ALHAZEN
quę pendent à luce & colore, niſi per receptionẽ formarum colorum, & redditionẽ eorum ad partes
oppoſitas: & declaratũ eſt, [19 n] quòd quando uiſus fuerit oppoſitus rei uiſę, formę lucis & coloris,
quæ ſuntin re uiſa, reddentur uiſui, & peruenientin ſuperficiem ſentientis: uiſus ergo non ſentit l
cem & colorem rei uiſę, niſi ex forma extenſa per corpus diaphanum inter rem uiſam & uiſum, & ex
re, quam facit contingere res uiſa in uiſu, dum opponitur illi, mediante corpore diaphano.
oppoſitas: & declaratũ eſt, [19 n] quòd quando uiſus fuerit oppoſitus rei uiſę, formę lucis & coloris,
quæ ſuntin re uiſa, reddentur uiſui, & peruenientin ſuperficiem ſentientis: uiſus ergo non ſentit l
cem & colorem rei uiſę, niſi ex forma extenſa per corpus diaphanum inter rem uiſam & uiſum, & ex
re, quam facit contingere res uiſa in uiſu, dum opponitur illi, mediante corpore diaphano.
23. Viſio non fit radijs à uiſu emißis. s p 3.
ET licet nobis dicere, quòd corpus diaphanũ recipit à uiſu aliquid, & red dit ipſum rei uiſæ, &
per continuationẽ iſtius rei uiſæ inter uiſum & rem uiſam, euenit ſenſus. Et hæc eſt opinio po
nentiũ radios exire à uiſu. Ponatur ergo quòd ita ſit, quòd radij exeant à uiſu, & pertranſeant
per corpus diaphanum peruenientes ad rem uiſam, & per iſtos radios fiat ſenſus. Et cum ita fiat ſen
ſus, quæro an per iſtos radios reddatur uiſui aliquid, aut nõ reddatur? Si uero ſenſus fiat per radios,
& non reddant uiſui aliquid, uiſus non ſentiet: ſed uiſus ſentit rem uiſam, & non ſentit, niſi median-
tibus radijs: iſti ergo radij, qui ſentiũt rem uiſam, reddunt uiſui aliquid, per quod uiſus ſentit rem ui
ſam. Et cum radij reddant uiſui aliquid, per quod ſentit rem uiſam, uiſus non ſentiet lucem & colo-
rem, quæ ſunt in re uiſa, niſi ex aliquo ueniente à luce & colore, quæ ſunt in re uiſa ad uiſum, & radij
reddunt illa. Secundum ergo omnes diſpoſitiones non erit uiſus, niſi per aduentum alicuius rei ui-
ſæ à re uiſa, ſiue exierint radij, ſiue non. Et iam declaratum eſt, [22 n] quòd uiſio non completur, niſi
per diaphanitatem corporis medij inter uiſum & rem uiſam, & nõ completur, quando fuerit mediũ
inter ea corpus non diaphanũ. Et eſt manifeſtum, quòd corpus diaphanum à nõ diaphano in nullo
diſtinguitur, niſi ſecundum modum prædictum. Et cum ita ſit, ut diximus, & ſit declaratum, quòd
formæ lucis & coloris, quæ ſunt in re uiſa, perueniãt ad uiſum, quando fuerint oppoſitæ uiſui. Illud
ergo, quod uenit ex re uiſa ad uiſum, per quod uiſus comprehendit lucem & colores, quæ ſunt in re
uiſa ſecundum omnem diſpoſitionẽ, non eſt niſi iſta forma, ſiue exeant radij, ſiue non. Et iam decla-
ratũ eſt [14. 18 n] quòd formæ lucis & coloris ſemper generentur in aere, & in omnibus corporibus
diaphanis, & ſemper extendantur in aere, & in corporibus diaphanis ad partes oppoſitas, ſiue ocu-
lus fuerit præſens, ſiue non. Exitus ergo radiorũ eſt ſuperfluus & otioſus. Viſus ergo non ſentit lucẽ
& colorẽ rei uiſæ, niſi ex forma ueniente à luce & colore, quæ ſunt in re uiſa. Et declaratũ eſt [19 n]
quòd forma cuiuslibet puncti rei uiſæ, oppoſiti uiſui, peruenit ad uiſum ſecun dũ uerticationes mul
tas diuerſas, & quòd uiſus non poteſt apprehendere formã rei uiſæ ſecundũ ſuam ordinationẽ in ſu
perficie rei uiſæ, niſi quando receptio formarũ fuerit ex uerticationibus linearũ rectarum, quæ ſunt
perpendiculares ſuper ſuperficiem uiſus, & ſuper ſuperficiem mẽbri ſentientis, & quòd lineæ rectæ
perpendiculares nõ erunt ſuper iſtas ſuperficies, niſi quando centrũ iſtarum ſuperficierũ fuerit unũ
punctũ. Et cum hoc totum ſit, ſicut dictũ eſt: oportet, ut centrũ ſuperficiei glacialis & centrũ ſuperfi
ciei uiſus ſint unum punctũ. Viſus ergo nihil poteſt cõprehendere ex formis rerũ uiſarũ, niſi ex uer
ticationibus linearũ rectarum, quarũ extremitates concurrunt apud hoc centrũ tantùm. Et hoc eſt,
quod promiſimus antè declarare in hoc capitulo in præcedente ſermone [12 n] de forma uiſus: ſcili
cet quòd centrũ glacialis & centrũ ſuperficiei uiſus ſunt idem punctũ commune. Et cum hoc decla
ratũ ſit, remanet ergo modò conſiderare opinionem ponentiũ radios exire à uiſu, & declarare quid
in ea falſum, & quid uerũ. Dicamus ergo, ſi uiſio ſit ex re exeunte ex uiſu ad rem uiſam: iſta res aut
eſt corpus, aut nõ corpus: Si eſt corpus quando aſpexerimus cœlũ, & uiderimus ſtellas, quę ſunt in
eo, oportet, quòd in illa hora exeat à uiſu noſtro corpus, & impleat illud, quod eſt inter cœlũ & terrã,
& quòd nihil diminuatur à uiſu: & hoc eſt falſum. Viſio ergo nõ eſt per corpus exiens à uiſu ad rem
uiſam. Et ſi illud, quod exit à uiſu, nõ eſt corpus, illud nõ ſentiet rem uiſam: ſenſus enim nõ eſt, niſi in
corporibus. Nihil ergo exit à uiſu ad rem uiſam, ſentiens rem illã. Et manifeſtũ eſt, quòd uiſio eſt per
uiſum: & cũ hoc ſit, & uiſus nõ cõprehendat rem uiſam, niſi quando exit ab eo ad rem uiſam, & illud
quod exit, nõ ſentit rem illam uiſam. Illud ergo quod exit à uiſu ad rem uiſam, nõ redditad uiſum ali
quid, quo uiſus cõprehendat rem uiſam. Et hoc quod exit à uiſu, nõ eſt ſenſibile, ſed opinabile, & ni
hil debet putari niſi per rationẽ. Ponentes aũt radios exire à uiſu, opinãtur hoc, quod illi inuenerũt:
quòd uiſus cõprehendit rem uiſam, & inter illa eſt ſpatiũ, & magnũ eſt hominibus, quòd ſenſus non
eſt, niſi per contactũ. Quare illi opinati ſunt, quòd uiſio nõ ſit, niſi per aliquid exiens à uiſu ad rem ui
ſam, ita ut illud exiens ſentiat rem in ſuo loco, aut accipiat aliquid à re uiſa, & reddat ipſum uiſui, &
tunc ſentiat illud uiſus. Et quia non poteſt exire à uiſu corpus ſentiẽs rem uiſam, & nihil ſentit rem
uiſam niſi corpus: nõ remanſit opinari, niſi ut illud, quod à uiſu exit ad rem uiſam, recipiat à uiſo ali-
quid, & reddat ipſum uiſui. Et quia declaratũ eſt [14. 18. 19 n] quòd aer, & corpora diaphana recipiũt
formã rei uiſæ, & reddunt ipſam uiſui, & omni corpori oppoſito rei uiſæ: tunc illud, quod opinãtur,
quod reddit uiſui aliquid ex re uiſa, nõ eſt, niſi aer & corpora diaphana inter uiſum & rem uiſam. Et
cum aer & corpora diaphana reddũt uiſui aliquid ex re uiſa, in quolibet tẽpore reddunt, & ſecundũ
omnes diſpoſitiones, quando uiſus fuerit oppoſitus rei uiſæ, ſine indigẽtia alicuius rei exeuntis à ui
ſu. Ratio ergo quæ induxit ponentes radios ad dicendũ radios eſſe, eſt ſuperflua: quoniã illud, quod
induxit eos ad dicendũ, quòd radij eſſent, eſt illorũ opinio: quia uiſio non poteſt copleri, niſi per ali-
quid extenſum inter uiſum & rem uiſam, quod reddat uiſui aliquid ex re uiſa. Et cum aer & corpora
diaphana faciant hoc ſine indigentia alicuius rei exeuntis à uiſu, & ſint inſuper extenſa inter uiſum
& rem uiſam ſine indigentia: tunc ad ponendũ aliam rem reddentẽ aliquid uiſui de re uiſa, nulla eſt
per continuationẽ iſtius rei uiſæ inter uiſum & rem uiſam, euenit ſenſus. Et hæc eſt opinio po
nentiũ radios exire à uiſu. Ponatur ergo quòd ita ſit, quòd radij exeant à uiſu, & pertranſeant
per corpus diaphanum peruenientes ad rem uiſam, & per iſtos radios fiat ſenſus. Et cum ita fiat ſen
ſus, quæro an per iſtos radios reddatur uiſui aliquid, aut nõ reddatur? Si uero ſenſus fiat per radios,
& non reddant uiſui aliquid, uiſus non ſentiet: ſed uiſus ſentit rem uiſam, & non ſentit, niſi median-
tibus radijs: iſti ergo radij, qui ſentiũt rem uiſam, reddunt uiſui aliquid, per quod uiſus ſentit rem ui
ſam. Et cum radij reddant uiſui aliquid, per quod ſentit rem uiſam, uiſus non ſentiet lucem & colo-
rem, quæ ſunt in re uiſa, niſi ex aliquo ueniente à luce & colore, quæ ſunt in re uiſa ad uiſum, & radij
reddunt illa. Secundum ergo omnes diſpoſitiones non erit uiſus, niſi per aduentum alicuius rei ui-
ſæ à re uiſa, ſiue exierint radij, ſiue non. Et iam declaratum eſt, [22 n] quòd uiſio non completur, niſi
per diaphanitatem corporis medij inter uiſum & rem uiſam, & nõ completur, quando fuerit mediũ
inter ea corpus non diaphanũ. Et eſt manifeſtum, quòd corpus diaphanum à nõ diaphano in nullo
diſtinguitur, niſi ſecundum modum prædictum. Et cum ita ſit, ut diximus, & ſit declaratum, quòd
formæ lucis & coloris, quæ ſunt in re uiſa, perueniãt ad uiſum, quando fuerint oppoſitæ uiſui. Illud
ergo, quod uenit ex re uiſa ad uiſum, per quod uiſus comprehendit lucem & colores, quæ ſunt in re
uiſa ſecundum omnem diſpoſitionẽ, non eſt niſi iſta forma, ſiue exeant radij, ſiue non. Et iam decla-
ratũ eſt [14. 18 n] quòd formæ lucis & coloris ſemper generentur in aere, & in omnibus corporibus
diaphanis, & ſemper extendantur in aere, & in corporibus diaphanis ad partes oppoſitas, ſiue ocu-
lus fuerit præſens, ſiue non. Exitus ergo radiorũ eſt ſuperfluus & otioſus. Viſus ergo non ſentit lucẽ
& colorẽ rei uiſæ, niſi ex forma ueniente à luce & colore, quæ ſunt in re uiſa. Et declaratũ eſt [19 n]
quòd forma cuiuslibet puncti rei uiſæ, oppoſiti uiſui, peruenit ad uiſum ſecun dũ uerticationes mul
tas diuerſas, & quòd uiſus non poteſt apprehendere formã rei uiſæ ſecundũ ſuam ordinationẽ in ſu
perficie rei uiſæ, niſi quando receptio formarũ fuerit ex uerticationibus linearũ rectarum, quæ ſunt
perpendiculares ſuper ſuperficiem uiſus, & ſuper ſuperficiem mẽbri ſentientis, & quòd lineæ rectæ
perpendiculares nõ erunt ſuper iſtas ſuperficies, niſi quando centrũ iſtarum ſuperficierũ fuerit unũ
punctũ. Et cum hoc totum ſit, ſicut dictũ eſt: oportet, ut centrũ ſuperficiei glacialis & centrũ ſuperfi
ciei uiſus ſint unum punctũ. Viſus ergo nihil poteſt cõprehendere ex formis rerũ uiſarũ, niſi ex uer
ticationibus linearũ rectarum, quarũ extremitates concurrunt apud hoc centrũ tantùm. Et hoc eſt,
quod promiſimus antè declarare in hoc capitulo in præcedente ſermone [12 n] de forma uiſus: ſcili
cet quòd centrũ glacialis & centrũ ſuperficiei uiſus ſunt idem punctũ commune. Et cum hoc decla
ratũ ſit, remanet ergo modò conſiderare opinionem ponentiũ radios exire à uiſu, & declarare quid
in ea falſum, & quid uerũ. Dicamus ergo, ſi uiſio ſit ex re exeunte ex uiſu ad rem uiſam: iſta res aut
eſt corpus, aut nõ corpus: Si eſt corpus quando aſpexerimus cœlũ, & uiderimus ſtellas, quę ſunt in
eo, oportet, quòd in illa hora exeat à uiſu noſtro corpus, & impleat illud, quod eſt inter cœlũ & terrã,
& quòd nihil diminuatur à uiſu: & hoc eſt falſum. Viſio ergo nõ eſt per corpus exiens à uiſu ad rem
uiſam. Et ſi illud, quod exit à uiſu, nõ eſt corpus, illud nõ ſentiet rem uiſam: ſenſus enim nõ eſt, niſi in
corporibus. Nihil ergo exit à uiſu ad rem uiſam, ſentiens rem illã. Et manifeſtũ eſt, quòd uiſio eſt per
uiſum: & cũ hoc ſit, & uiſus nõ cõprehendat rem uiſam, niſi quando exit ab eo ad rem uiſam, & illud
quod exit, nõ ſentit rem illam uiſam. Illud ergo quod exit à uiſu ad rem uiſam, nõ redditad uiſum ali
quid, quo uiſus cõprehendat rem uiſam. Et hoc quod exit à uiſu, nõ eſt ſenſibile, ſed opinabile, & ni
hil debet putari niſi per rationẽ. Ponentes aũt radios exire à uiſu, opinãtur hoc, quod illi inuenerũt:
quòd uiſus cõprehendit rem uiſam, & inter illa eſt ſpatiũ, & magnũ eſt hominibus, quòd ſenſus non
eſt, niſi per contactũ. Quare illi opinati ſunt, quòd uiſio nõ ſit, niſi per aliquid exiens à uiſu ad rem ui
ſam, ita ut illud exiens ſentiat rem in ſuo loco, aut accipiat aliquid à re uiſa, & reddat ipſum uiſui, &
tunc ſentiat illud uiſus. Et quia non poteſt exire à uiſu corpus ſentiẽs rem uiſam, & nihil ſentit rem
uiſam niſi corpus: nõ remanſit opinari, niſi ut illud, quod à uiſu exit ad rem uiſam, recipiat à uiſo ali-
quid, & reddat ipſum uiſui. Et quia declaratũ eſt [14. 18. 19 n] quòd aer, & corpora diaphana recipiũt
formã rei uiſæ, & reddunt ipſam uiſui, & omni corpori oppoſito rei uiſæ: tunc illud, quod opinãtur,
quod reddit uiſui aliquid ex re uiſa, nõ eſt, niſi aer & corpora diaphana inter uiſum & rem uiſam. Et
cum aer & corpora diaphana reddũt uiſui aliquid ex re uiſa, in quolibet tẽpore reddunt, & ſecundũ
omnes diſpoſitiones, quando uiſus fuerit oppoſitus rei uiſæ, ſine indigẽtia alicuius rei exeuntis à ui
ſu. Ratio ergo quæ induxit ponentes radios ad dicendũ radios eſſe, eſt ſuperflua: quoniã illud, quod
induxit eos ad dicendũ, quòd radij eſſent, eſt illorũ opinio: quia uiſio non poteſt copleri, niſi per ali-
quid extenſum inter uiſum & rem uiſam, quod reddat uiſui aliquid ex re uiſa. Et cum aer & corpora
diaphana faciant hoc ſine indigentia alicuius rei exeuntis à uiſu, & ſint inſuper extenſa inter uiſum
& rem uiſam ſine indigentia: tunc ad ponendũ aliam rem reddentẽ aliquid uiſui de re uiſa, nulla eſt
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib