4135OPTIC AE LIBER II.
erit pars corporis ſentientis, quod eſt in concauo nerui cõmunis, ad quam peruenit forma rei uiſæ,
colorata colore illius rei uiſæ, & illuminata luce, quæ eſt in illa re uiſa: & ſi res uiſa habuerit unũ co-
lorem, erit illa pars corporis ſentientis unius coloris, & ſi partes rei uiſæ fuerint diuerſi coloris, erũt
partes illius corporis partis ſentientis, quod eſt in concauo nerui cõmunis, diuerſi coloris: & ulti-
mum entiens ſentit colorem rei uiſæ ex coloratione, quam inuenit in illa parte, & cõprehendit lu-
cem rei uiſæ ex illuminationè, quam inuenit in illa parte. Et uirtus diſtinctiua comprehendit plures
intentiones particulares, quæ ſunt in re uiſa, ex diſtinctione intentionum, quæ ſunt in illa forma ab
ea, ſcilicet ex ordinatione partium formæ, & ex figuratione illius, quod continet formam, & ex figu
ratione partium eius, & diuerſitate colorum, & ſituum & ordinationum, quæ ſunt in partibus illius
formæ, & ex conſimilitudine & diuerſitate earum. Et etiam lux ueniens à re uiſa, colorata ad uiſum,
non uenit per ſe ſine colore, & forma coloris ueniens à re uiſa, colorata ad uiſum, non uenit ſine lu-
ce, & non uenit forma lucis & coloris, quæ ſunt in re uiſa, niſi admixtæ, neq; comprehendit eas ulti-
mum ſentiens, niſi admixtas: tamen etiam ſentiens comprehendit rem uiſam illuminatã, & compre
hendit, quòd lux apparens in re uiſa, eſt diuerſa à colore: & iſta comprehenſio eſt diſtincti. Diſt n-
ctio autem non eſt, niſi uirtutis diſtinctiuæ, non ſenſitiuætamen cum comprehenſione iſtius inten
tionis à uirtute diſtinctiua, iſta intentio quieſcit in anima, & non indiget argumentatione iteranda
apud euentũ cuiuslibet formę. Sed quod lux, quæ eſt in ea, eſt diuerſa à colore, quæ eſt in ea: & com
prehenſio uirtutis diſtinctiuæ, quòd lux accidentalis, quæ eſt in re uiſa colorata, eſt diuerſa à colo-
re, qui eſt in ea: eſt, quia ſuper unam rem uiſam diuerſatur lux, & aliquando augmentatur, & aliquan
do diminuitur. Et cum hoc eſt, remanet color eius idem, quamuis diuerſetur ſcintillatio coloris ſe-
cundum diuerſitatem lucis, tamen genus coloris nõ diuerſatur. Et etiam lux accidentalis fortè per-
uenit ad rem uiſam ex foramine, & cum fuerit obſtructum illud foramen, obſcurabitur illa res uiſa.
Ex comprehenſione ergo uirtutis dιſtinctiuæ circa diuerſitatem lucis ſuper res uiſas, & ex compre
henſione eius circa illuminationem rei uιſæ, aliquando etiam priuationem lucis ab ea, comprehen-
dit uiſus, quòd colores, qui ſunt in rebus uiſis, ſunt diuerſi à luce, quæ accidit in eis. Forma ergo,
quam comprehendit ſentiens ex re uiſa colorata, eſt forma admixta ex forma lucis & forma coloris,
quæ ſunt in re uiſa: Et uirtus diſtιnctiua comprehendit, quòd color, qui eſt in eo, eſt diuerſus à luce,
quę eſt in ea. Et iſta cõprehenſio, eſt comprehenſio ſecundum cognitonẽ apud euentũ formæ, quæ
eſt in ſentiente: quoniam iam quieſcit in anima, quòd lux cuiuslibet formæ admixtæ ex luce & colo
re, eſt diuerſa à colore, qui eſt in ea.
colorata colore illius rei uiſæ, & illuminata luce, quæ eſt in illa re uiſa: & ſi res uiſa habuerit unũ co-
lorem, erit illa pars corporis ſentientis unius coloris, & ſi partes rei uiſæ fuerint diuerſi coloris, erũt
partes illius corporis partis ſentientis, quod eſt in concauo nerui cõmunis, diuerſi coloris: & ulti-
mum entiens ſentit colorem rei uiſæ ex coloratione, quam inuenit in illa parte, & cõprehendit lu-
cem rei uiſæ ex illuminationè, quam inuenit in illa parte. Et uirtus diſtinctiua comprehendit plures
intentiones particulares, quæ ſunt in re uiſa, ex diſtinctione intentionum, quæ ſunt in illa forma ab
ea, ſcilicet ex ordinatione partium formæ, & ex figuratione illius, quod continet formam, & ex figu
ratione partium eius, & diuerſitate colorum, & ſituum & ordinationum, quæ ſunt in partibus illius
formæ, & ex conſimilitudine & diuerſitate earum. Et etiam lux ueniens à re uiſa, colorata ad uiſum,
non uenit per ſe ſine colore, & forma coloris ueniens à re uiſa, colorata ad uiſum, non uenit ſine lu-
ce, & non uenit forma lucis & coloris, quæ ſunt in re uiſa, niſi admixtæ, neq; comprehendit eas ulti-
mum ſentiens, niſi admixtas: tamen etiam ſentiens comprehendit rem uiſam illuminatã, & compre
hendit, quòd lux apparens in re uiſa, eſt diuerſa à colore: & iſta comprehenſio eſt diſtincti. Diſt n-
ctio autem non eſt, niſi uirtutis diſtinctiuæ, non ſenſitiuætamen cum comprehenſione iſtius inten
tionis à uirtute diſtinctiua, iſta intentio quieſcit in anima, & non indiget argumentatione iteranda
apud euentũ cuiuslibet formę. Sed quod lux, quæ eſt in ea, eſt diuerſa à colore, quæ eſt in ea: & com
prehenſio uirtutis diſtinctiuæ, quòd lux accidentalis, quæ eſt in re uiſa colorata, eſt diuerſa à colo-
re, qui eſt in ea: eſt, quia ſuper unam rem uiſam diuerſatur lux, & aliquando augmentatur, & aliquan
do diminuitur. Et cum hoc eſt, remanet color eius idem, quamuis diuerſetur ſcintillatio coloris ſe-
cundum diuerſitatem lucis, tamen genus coloris nõ diuerſatur. Et etiam lux accidentalis fortè per-
uenit ad rem uiſam ex foramine, & cum fuerit obſtructum illud foramen, obſcurabitur illa res uiſa.
Ex comprehenſione ergo uirtutis dιſtinctiuæ circa diuerſitatem lucis ſuper res uiſas, & ex compre
henſione eius circa illuminationem rei uιſæ, aliquando etiam priuationem lucis ab ea, comprehen-
dit uiſus, quòd colores, qui ſunt in rebus uiſis, ſunt diuerſi à luce, quæ accidit in eis. Forma ergo,
quam comprehendit ſentiens ex re uiſa colorata, eſt forma admixta ex forma lucis & forma coloris,
quæ ſunt in re uiſa: Et uirtus diſtιnctiua comprehendit, quòd color, qui eſt in eo, eſt diuerſus à luce,
quę eſt in ea. Et iſta cõprehenſio, eſt comprehenſio ſecundum cognitonẽ apud euentũ formæ, quæ
eſt in ſentiente: quoniam iam quieſcit in anima, quòd lux cuiuslibet formæ admixtæ ex luce & colo
re, eſt diuerſa à colore, qui eſt in ea.
ET primum, quod comprehendit uirtus diſtinctiua ex intentionibus, quæ appropriantur for-
mę, eſt quidditas coloris: quidditas autem coloris non comprehendetur à uirtute diſtinctiua,
niſi per cognitionẽ, quando color rei uiſę fuerit ex coloribus aſſuetis: & comprehenſio quid-
dιtatis coloris à uirtute diſtinctiua ſecundum cognitionem non eſt, niſi ex comparatione formæ co
loris ad formas, quas comprehendebat antè, ex formis ſcilicet ſimilibus illi colori. Quoniam quan-
do uiſus comprehendit colorem rubeum, & comprehendit, quòd ſit rubeus, non comprehendit,
quòd ſit rubeus, niſi quia cognoſcit ιpſum: & iſta cognitio non eſt, niſi ex aſsimilatione formæ eius
ad res, quas comprehendebat prius. Si autem uiſus nunquam comprehendiſſet rubeum colorẽ, niſi
inodo, neſciret apud cõprehenſionem rubei, quòd eſſet rubeus. Cum ergo color fuerit ex coloribus
aſſuetis, cognoſcetur à uiſu ſecundum cognitionẽ, & ſi fuerit ex coloribus extraneis, ita quòd uiſus
nunquã comprehendit talem antè; non comprehendetur à uiſu, ut cognoſcat ipſum, ſed aſsimilabit
ipſum coloribus propinquis, ſcilicet quos cognoſcebat. Radix ergo comprehenſionis coloris eſt à
ſenſu ſolo, deinde quando ſuper uiſum multoties redierit, per cognitionẽ comprehendetur, ſcilicet
cuiuſmodifuerit coloris. Et quidditas lucis etiã non comprehendetur à uiſu, niſi per cognitionem:
quoniam uiſus cognoſcit lumen ignis & lumen ſolis, & diſtinguit inter ipſum lumẽ lunæ & ignis: &
fic cognoſcit lucem lunæ, & lucem ignis. Comprehenſio ergo quidditatis iſtarũ lucium à uiſu, non
eſt, niſi per cognitionẽ. Deinde omne, quod comprehenditur per ſenſum uiſum, poſt lucem & colo-
rem, non comprehenditur ſolo ſenſu, ſed comprehenditur per diſtinctionem & argumentationem
cum ſenſu, quoniã omne, quod cõprehenditur per diſtinctionẽ & argumentationẽ, non cõprehen-
ditur niſi ex diſtinctione intentionũ, quæ ſunt in forma ſenſibili. Et intentiones, quæ cõprehendun
tur per diſtinctionẽ, & argumentationẽ, & cognitionẽ, non cõprehenduntur, niſi cum ſenſu formæ.
mę, eſt quidditas coloris: quidditas autem coloris non comprehendetur à uirtute diſtinctiua,
niſi per cognitionẽ, quando color rei uiſę fuerit ex coloribus aſſuetis: & comprehenſio quid-
dιtatis coloris à uirtute diſtinctiua ſecundum cognitionem non eſt, niſi ex comparatione formæ co
loris ad formas, quas comprehendebat antè, ex formis ſcilicet ſimilibus illi colori. Quoniam quan-
do uiſus comprehendit colorem rubeum, & comprehendit, quòd ſit rubeus, non comprehendit,
quòd ſit rubeus, niſi quia cognoſcit ιpſum: & iſta cognitio non eſt, niſi ex aſsimilatione formæ eius
ad res, quas comprehendebat prius. Si autem uiſus nunquam comprehendiſſet rubeum colorẽ, niſi
inodo, neſciret apud cõprehenſionem rubei, quòd eſſet rubeus. Cum ergo color fuerit ex coloribus
aſſuetis, cognoſcetur à uiſu ſecundum cognitionẽ, & ſi fuerit ex coloribus extraneis, ita quòd uiſus
nunquã comprehendit talem antè; non comprehendetur à uiſu, ut cognoſcat ipſum, ſed aſsimilabit
ipſum coloribus propinquis, ſcilicet quos cognoſcebat. Radix ergo comprehenſionis coloris eſt à
ſenſu ſolo, deinde quando ſuper uiſum multoties redierit, per cognitionẽ comprehendetur, ſcilicet
cuiuſmodifuerit coloris. Et quidditas lucis etiã non comprehendetur à uiſu, niſi per cognitionem:
quoniam uiſus cognoſcit lumen ignis & lumen ſolis, & diſtinguit inter ipſum lumẽ lunæ & ignis: &
fic cognoſcit lucem lunæ, & lucem ignis. Comprehenſio ergo quidditatis iſtarũ lucium à uiſu, non
eſt, niſi per cognitionẽ. Deinde omne, quod comprehenditur per ſenſum uiſum, poſt lucem & colo-
rem, non comprehenditur ſolo ſenſu, ſed comprehenditur per diſtinctionem & argumentationem
cum ſenſu, quoniã omne, quod cõprehenditur per diſtinctionẽ & argumentationẽ, non cõprehen-
ditur niſi ex diſtinctione intentionũ, quæ ſunt in forma ſenſibili. Et intentiones, quæ cõprehendun
tur per diſtinctionẽ, & argumentationẽ, & cognitionẽ, non cõprehenduntur, niſi cum ſenſu formæ.
LVx autem, quæ eſt in corpore illuminato, per ſe comprehenditur à uiſu ſecundum ſuum eſſe,
& per ſe & ex ipſo ſenſu: & lux & color, quæ ſunt in corpore colorato, illuminato lumine acci-
dentali, comprehenduntur à uiſu ſimul & admixta, & ſolo ſenſu. Lux ergo eſſentialis compre-
henditur à ſentiente ex illuminatione corporis ſentientis, & color comprehenditur à ſentiente ex
ãlteratione formæ corporis ſentientis, & ex eius coloratione, & cum huiuſmodi comprehenſione
lucis à corpore ſentiente per lumen accidentale admixtum cum illo colore. Sentiens ergo compre-
hendit ex corpore apud peruentum formæ coloris ad ſe lucem coloratam, & comprehendit ex eo
apud peruentum formæ lucis eſſentialis lucem ſolam. Iſta ergo duo tantum comprehenduntur
ã uiſu ſolo ſenſu.
& per ſe & ex ipſo ſenſu: & lux & color, quæ ſunt in corpore colorato, illuminato lumine acci-
dentali, comprehenduntur à uiſu ſimul & admixta, & ſolo ſenſu. Lux ergo eſſentialis compre-
henditur à ſentiente ex illuminatione corporis ſentientis, & color comprehenditur à ſentiente ex
ãlteratione formæ corporis ſentientis, & ex eius coloratione, & cum huiuſmodi comprehenſione
lucis à corpore ſentiente per lumen accidentale admixtum cum illo colore. Sentiens ergo compre-
hendit ex corpore apud peruentum formæ coloris ad ſe lucem coloratam, & comprehendit ex eo
apud peruentum formæ lucis eſſentialis lucem ſolam. Iſta ergo duo tantum comprehenduntur
ã uiſu ſolo ſenſu.