Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Page concordance

< >
Scan Original
41 35
42 36
43 37
44 38
45 39
46 40
47 41
48 42
49 43
50 44
51 45
52 46
53 47
54 48
55 49
56 50
57 51
58 52
59 53
60 54
61 55
62 56
63 57
64 58
65 59
66 60
67 61
68 62
69 63
70 64
< >
page |< < (36) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div72" type="section" level="0" n="0">
          <pb o="36" file="0042" n="42" rhead="ALHAZEN"/>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div73" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head97" xml:space="preserve" style="it">19. Color ex ſeſe, pri{us} percipitur, quàm ipſi{us} eſſentia. Ita uiſibile quodlibet ex
            <lb/>
          ſeſe pri{us} percipitur, quàm ipſi{us} eſſentia. 68 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1994" xml:space="preserve">ET iterum dicemus, quòd comprehenſio coloris in eo, quod eſt color, eſt ante comprehenſio-
              <lb/>
            nem quid ditatis coloris, ſcilicet, quòd uiſus comprehendit colorem, & ſentit, quòd eſt color,
              <lb/>
            antequam ſentiat cuiuſmodi ſit coloris:</s>
            <s xml:id="echoid-s1995" xml:space="preserve"> quoniam apud peruentũ formæ in uiſu, coloratur ui-
              <lb/>
            ſus, & cum uiſus coloratur, ſentit, quòd ſit coloratus, & ſic ſentit colorem:</s>
            <s xml:id="echoid-s1996" xml:space="preserve"> deinde ex diſtinctione co
              <lb/>
            loris, & comparatione ipſius ad colores notos uiſui, comprehendit quidditatẽ coloris.</s>
            <s xml:id="echoid-s1997" xml:space="preserve"> Comprehen
              <lb/>
            ſio ergo coloris in eo, quòd eſt color, eſt ante comprehenſionẽ quidditatis coloris, & erit cõprehen-
              <lb/>
            ſio quidditatis coloris per cognitionẽ.</s>
            <s xml:id="echoid-s1998" xml:space="preserve"> Et ſignificatio, quòd uiſus comprehendit colorẽ in eo, quòd
              <lb/>
            eſt color, antequam comprehendat cuiuſmodi ſit ratio coloris:</s>
            <s xml:id="echoid-s1999" xml:space="preserve"> eſt:</s>
            <s xml:id="echoid-s2000" xml:space="preserve"> quia uiſibilia, quorum colores
              <lb/>
            ſunt fortes, ſicut uiriditas profunda, & fuſcitas, & ſimiles, quãdo fuerint in obſcuro ualde loco, non
              <lb/>
            comprehenduntur à uiſu in illo loco, niſi quaſi colores tantùm:</s>
            <s xml:id="echoid-s2001" xml:space="preserve"> tamen ſentit quòd ſint colores, &
              <lb/>
            non diſtinguit cuiuſinodi ſint colores in principio comprehenſionis.</s>
            <s xml:id="echoid-s2002" xml:space="preserve"> Et quando locus non fuerit
              <lb/>
            ualde obſcurus, & uiſus multũ intueatur, comprehendit uiſus, cuiuſmodi ſint coloris:</s>
            <s xml:id="echoid-s2003" xml:space="preserve"> aut ſi lux au-
              <lb/>
            gmentetur & intendatur in illo loco.</s>
            <s xml:id="echoid-s2004" xml:space="preserve"> Declarabitur ergo ex iſta experimentatione, quod uiſus com-
              <lb/>
            prehendit colorem in eo, quòd eſt color, antequam comprehendat cuiuſmodi ſit coloris:</s>
            <s xml:id="echoid-s2005" xml:space="preserve"> & illud,
              <lb/>
            quod comprehendit uiſus ex colore in principio ſui peruentus ad uiſum, eſt coloratio, & coloratio
              <lb/>
            eſt quaſi obſcuritas aut umbra, quando color fuerit ſubtilis.</s>
            <s xml:id="echoid-s2006" xml:space="preserve"> Et ſi res uiſa fuerit diuerſorũ colorum,
              <lb/>
            comprehendet uiſus in principio ex forma illius rei uiſæ obſcuritatem partium diuerſæ qualitatis,
              <lb/>
            ſecundum fortitudinẽ & debilitatem, aut quaſi umbras diuerſas in fortitudine & debilitate.</s>
            <s xml:id="echoid-s2007" xml:space="preserve"> Primũ
              <lb/>
            ergo, quod comprehendit uiſus ex forma coloris, eſt mutatio membri ſentientis, & coloratio eius,
              <lb/>
            quæ eſt obſcuritas aut ſimilitudo obſcuritatis:</s>
            <s xml:id="echoid-s2008" xml:space="preserve"> deinde ſentiens diſtinguet illam colorationem:</s>
            <s xml:id="echoid-s2009" xml:space="preserve"> & ſi
              <lb/>
            res uiſa fuerit illuminata, diſtinguetur ille color à uiſu, & comprehendetur eius quidditas, quando
              <lb/>
            fuerit ex coloribus, quos multoties comprehendebat prius:</s>
            <s xml:id="echoid-s2010" xml:space="preserve"> & ſi fuerit ex coloribus, quos ferè ſem-
              <lb/>
            per antè comprehendebat, comprehendetur in minore tempore, & in inſtanti ſecundo, inter quod
              <lb/>
            & primum, in quo comprehendit colorem, quatenus eſt color, non eſt ſenſibile tempus:</s>
            <s xml:id="echoid-s2011" xml:space="preserve"> ſi autẽ fue-
              <lb/>
            rit ex coloribus non manifeſtis, quos uiſus non comprehendit antè, niſi rarò, aut fuerit in loco ob-
              <lb/>
            ſcuro & debilis lucis, nõ comprehendetur à uiſu quidditas eius, niſi in tempore ſenſibili:</s>
            <s xml:id="echoid-s2012" xml:space="preserve"> & ſi res ui-
              <lb/>
            ſa fuerit obſcura, & fuerit in ea, niſi modica lux, ſicut illud, quod comprehenditur nocte, & in locis
              <lb/>
            ualde obſcuris, non diſtinguetur à ſentiente, niſi obſcuritas tantùm.</s>
            <s xml:id="echoid-s2013" xml:space="preserve"> Declaratum eſt ergo ex com
              <lb/>
            prehenſione colorũ in locis obſcuris, quòd comprehenſio coloris in eo, quòd eſt color, eſt ante com
              <lb/>
            prehenſionẽ quidditatis eius.</s>
            <s xml:id="echoid-s2014" xml:space="preserve"> Et etiam ſignificatio quòd uiſus comprehendit colorem in eo, quòd
              <lb/>
            eſt color, antequam comprehendat cuiuſmodi ſit coloris:</s>
            <s xml:id="echoid-s2015" xml:space="preserve"> eſt, quia uiſus cum cõprehendit colorem
              <lb/>
            extraneum, quem nunquam uidit antè, comprehendit quòd eſt color, & tamen neſcit, cuiuſmodi ſit
              <lb/>
            coloris:</s>
            <s xml:id="echoid-s2016" xml:space="preserve"> & cum fuerit multùm circa ipſum, aſsimilabit ipſum propinquiori colori ſimili illi.</s>
            <s xml:id="echoid-s2017" xml:space="preserve"> Ex iſtis
              <lb/>
            ergo experimẽtationibus declaratur declaratione manifeſta, quòd cõprehenſio coloris in eo, quòd
              <lb/>
            eſt color, erit ante comprehenſionem quidditatis coloris:</s>
            <s xml:id="echoid-s2018" xml:space="preserve"> & declaratũ eſt etiam ex iſtis experimen-
              <lb/>
            tationibus, quòd comprehenſio quidditatis coloris nõ erit niſi per diſtinctionem.</s>
            <s xml:id="echoid-s2019" xml:space="preserve"> Illud ergo quod
              <lb/>
            comprehendit uiſus ſolo ſenſu, non eſt, niſi color in eo, quòd eſt color, & lux in eo, quòd eſt lux:</s>
            <s xml:id="echoid-s2020" xml:space="preserve"> &
              <lb/>
            præter iſta nihil comprehendit ſolo ſenſu, ſed per diſtinctionem, & argumentationẽ & cognitionẽ.</s>
            <s xml:id="echoid-s2021" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div74" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head98" xml:space="preserve" style="it">20. Eſſentia coloris percipitur in tempore. Ita eſſentia cui{us}libet uiſibilis percipi-
            <lb/>
          tur in tempore. 70 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s2022" xml:space="preserve">ET etiã dicamus, quòd comprehenſio quidditatis coloris nõ eſt, niſi in tempore.</s>
            <s xml:id="echoid-s2023" xml:space="preserve"> Quoniã enim
              <lb/>
            comprehenſio quidditatis coloris non eſt, niſi per diſtinctionẽ & aſsimilationẽ, ſed diſtinctio
              <lb/>
            non eſt, niſi in tempore:</s>
            <s xml:id="echoid-s2024" xml:space="preserve"> ergo comprehenſio quidditatis coloris non eſt, niſi in tempore.</s>
            <s xml:id="echoid-s2025" xml:space="preserve"> Signi
              <lb/>
            ficationem aũt manifeſtam, quòd comprehenſio quidditatis coloris nõ eſt, niſi in tempore, præbet
              <lb/>
            illud, quod apparet in trocho apud motum eius:</s>
            <s xml:id="echoid-s2026" xml:space="preserve"> quoniã quando in trocho fuerint tincturæ diuerſę,
              <lb/>
            & illæ tincturæ fuerint lineæ extenſæ ex medio ſuperficiei eius manifeſtæ, & ex parte colli eius uſq:</s>
            <s xml:id="echoid-s2027" xml:space="preserve">
              <lb/>
            ad finẽ ſuæ circumferentię, & trochus fuerit circumgyratus motu forti, & aſpexerit ipſum quis, com
              <lb/>
            prehendet omnes colores eius quaſi unũ, diuerſum ab omnibus coloribus eius, qui ſunt in eo, quaſi
              <lb/>
            eſſet color cõpoſitus ex omnibus coloribus illarum linearum, & non comprehendet lineationẽ, nec
              <lb/>
            diuerſitatem colorum:</s>
            <s xml:id="echoid-s2028" xml:space="preserve"> & ſimul comprehendet ipſum quaſi quietum, quando motus eius fuerit ual-
              <lb/>
            de fortis, quoniam quodlibet punctum nõ figitur in eodem loco, tempore ſenſibili, ſed in quantum
              <lb/>
            minimo tempore gyrat circumferentiã totam, ſuper quam reuoluitur.</s>
            <s xml:id="echoid-s2029" xml:space="preserve"> Peruenit ergo forma puncti
              <lb/>
            in uiſum ſuper circumferentiam circuli in uiſu, & uiſus non comprehendit colorem illius puncti in
              <lb/>
            minimo tempore, niſi ex tota circumferentia circuli peruenientis in uiſum:</s>
            <s xml:id="echoid-s2030" xml:space="preserve"> cõprehendit ergo colo-
              <lb/>
            rem illius puncti in minimo tempore circumgyratũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s2031" xml:space="preserve"> Et ſimiliter omnia puncta, quæ ſunt in ſuperfi-
              <lb/>
            cie trochi, ſignificant quòd uiſus comprehendit colorem cuiuslibet illorum ſuper totam circumſe-
              <lb/>
            rentiam circuli, ſuper quam mouetur illud punctum in minimo tempore.</s>
            <s xml:id="echoid-s2032" xml:space="preserve"> Et omnia puncta, quorũ
              <lb/>
            remotio à centro eſt æqualis, mouentur apud circumgyrationẽ trochi ſuper eandem circuli unius
              <lb/>
            circumferentiã.</s>
            <s xml:id="echoid-s2033" xml:space="preserve"> Accidit ergo ex hoc, ut appareat color cuiuslibet puncti illorum punctorũ, quorũ
              <lb/>
            remotio à centro eſt æqualis, ſuper circumferentiam eiuſdem circuli in minimo tempore, quod erit
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>