6862ALHAZEN
ſuperficiebus aſperis, & formam lucis, quæ eſt in ſuperficiebus planis propter frequentationem ui-
ſionis ſuperficierũ aſperarum & planarum. Cum ergo uiſus ſenſerit lucem, quæ eſt in ſuperficiebus
corporis ſecundum modum, quẽ aſſueuit in ſuperficiebus aſperis: iudicabit aſperitatẽ illius corpo-
ris: & cum ſenſerit lucem in ſuperficie corporis ſecundum modum, quem aſſueuit in ſuperficiebus
planis: iudicabit planitiem in ſuperficiebus illius corporis. Et cum aſperitas fuerit extranea: erunt
partes prominentes alicuius quantitatis: & ſic uiſus comprehendet prominentiã illarum partium:
& comprehendet ſitum ſuperficiei corporis ex comprehenſione diſtantiæ, quæ eſt inter partes. Et
cum uiſus comprehenderit diuerſitatẽ ſituum partium ſuperficiei corporis: comprehendet aſperi-
tatem eius ſine indigentia ad conſiderandum lucem. Et etiam quando aſperitas corporis fuerit ex-
tranea, & oritur ſuper ipſam lux: erit forma lucis in ſuperficie eius diuerſa maxima diuerſitate. Vi-
debitur ergo ex diuerſitate lucis diſtantia partium & diuerſitas ſitus earum: & ex hoc apparebit a-
ſperitas corporis. Si ergo lux oriens ſuper corpus aſperum, fuerit ex parte oppoſita ſuperficiei aſpe-
ræ, & fuerit lux fortis: non comprehendet uiſus aſperitatem huius corporis, niſi quando compre-
henderit prominentiam quarundam partium & profunditatem quarundam. Si ergo aſperitas hu-
ius corporis fuerit extranea, id eſt, maxima: comprehendet uiſus diſtantiam partium & diuerſita-
tem ſitus earum, & comprehendet aſperitatem corporis in maiori parte. Si autem aſperitas fuerit
modica, & partes fuerint profundæ, & pori illius corporis in ultimitate paruitatis: latebit uiſum in
maiori parte, & nunquam uiſus comprehendet aſperitatem huius corporis, niſi in magna appropin
quatione cum intuitu partium ſuperficiei corporis. Cum ergo uiſus diſtinxerit diſtantiam partium
huiuſmodi corporis, & prominentiam & profunditatem illarum: comprehender aſperitatem eius.
Si autem uiſus non diſtinxerit diſtantiam partium eius, nec prominentiam & profunditatem par-
tium eius: non comprehendet aſperitatem eius. Aſperitas ergo comprehenditur à uiſu ex compre-
henſione diuerſitatis ſituũ partium ſuperficiei corporis, aut ex forma lucis, quam uiſus aſſueuit ui-
dere in ſuperficiebus corporum aſperorum. Et uiſus cognoſcit etiam aſperitatem ex prænotione
conſimilitudinis. Cum ergo uiſus nihil ſenſerit in corpore, ex conſimilitudine, iudicabit eius aſpe-
ritatem. Sed multoties errat uiſus in aſperitate, quando uoluerit cognoſcere ipſam per iſtam inten-
tionem: quoniam erit ſuperficies terſa, & non apparet eius terſitudo: quoniam terſitudo non appa-
ret, niſi in ſitu proprio.
ſionis ſuperficierũ aſperarum & planarum. Cum ergo uiſus ſenſerit lucem, quæ eſt in ſuperficiebus
corporis ſecundum modum, quẽ aſſueuit in ſuperficiebus aſperis: iudicabit aſperitatẽ illius corpo-
ris: & cum ſenſerit lucem in ſuperficie corporis ſecundum modum, quem aſſueuit in ſuperficiebus
planis: iudicabit planitiem in ſuperficiebus illius corporis. Et cum aſperitas fuerit extranea: erunt
partes prominentes alicuius quantitatis: & ſic uiſus comprehendet prominentiã illarum partium:
& comprehendet ſitum ſuperficiei corporis ex comprehenſione diſtantiæ, quæ eſt inter partes. Et
cum uiſus comprehenderit diuerſitatẽ ſituum partium ſuperficiei corporis: comprehendet aſperi-
tatem eius ſine indigentia ad conſiderandum lucem. Et etiam quando aſperitas corporis fuerit ex-
tranea, & oritur ſuper ipſam lux: erit forma lucis in ſuperficie eius diuerſa maxima diuerſitate. Vi-
debitur ergo ex diuerſitate lucis diſtantia partium & diuerſitas ſitus earum: & ex hoc apparebit a-
ſperitas corporis. Si ergo lux oriens ſuper corpus aſperum, fuerit ex parte oppoſita ſuperficiei aſpe-
ræ, & fuerit lux fortis: non comprehendet uiſus aſperitatem huius corporis, niſi quando compre-
henderit prominentiam quarundam partium & profunditatem quarundam. Si ergo aſperitas hu-
ius corporis fuerit extranea, id eſt, maxima: comprehendet uiſus diſtantiam partium & diuerſita-
tem ſitus earum, & comprehendet aſperitatem corporis in maiori parte. Si autem aſperitas fuerit
modica, & partes fuerint profundæ, & pori illius corporis in ultimitate paruitatis: latebit uiſum in
maiori parte, & nunquam uiſus comprehendet aſperitatem huius corporis, niſi in magna appropin
quatione cum intuitu partium ſuperficiei corporis. Cum ergo uiſus diſtinxerit diſtantiam partium
huiuſmodi corporis, & prominentiam & profunditatem illarum: comprehender aſperitatem eius.
Si autem uiſus non diſtinxerit diſtantiam partium eius, nec prominentiam & profunditatem par-
tium eius: non comprehendet aſperitatem eius. Aſperitas ergo comprehenditur à uiſu ex compre-
henſione diuerſitatis ſituũ partium ſuperficiei corporis, aut ex forma lucis, quam uiſus aſſueuit ui-
dere in ſuperficiebus corporum aſperorum. Et uiſus cognoſcit etiam aſperitatem ex prænotione
conſimilitudinis. Cum ergo uiſus nihil ſenſerit in corpore, ex conſimilitudine, iudicabit eius aſpe-
ritatem. Sed multoties errat uiſus in aſperitate, quando uoluerit cognoſcere ipſam per iſtam inten-
tionem: quoniam erit ſuperficies terſa, & non apparet eius terſitudo: quoniam terſitudo non appa-
ret, niſi in ſitu proprio.
54. Lenit as percipitur è luce lenem ſuperficiem illuminante. 140 p 4.
PLanities autem & æqualitas ſuperficiei corporis comprehenditur à uiſu in maiori parte ex
forma lucis apparentis in ſuperficie corporis plani, quam aſſueuit uidere in ſuperficiebus pla-
nis. Et cum lux, quæ eſt in ſuperficiebus corporis, fuerit conſimilis formæ: cognoſcet peri-
pſam planitiem ſuperficiei. Et uiſus comprehendit aliquando planitiem per intuitum etiam. Cum
ergo uiſus intuebitur ſuperficiem corporis plani, comprehendet æqualitatem partium eius: & ſic
comprehendet planitiem. Terſitudo autem (& eſt fortis planities) comprehenditur à uiſu ex ſcin-
tillatione lucis in ſuperficie corporis ſui. Planities ergo comprehenditur à uiſu ex comprehenſio-
ne æqualitatis ſuperficiei. Aequalitas autem ſuperficiei comprehenditur à uiſu in maiori parte ex
ſimilitudine formæ lucis in ſuperficie corporis. Et terſitudo comprehenditur à uiſu ex ſcintilla-
tione lucis in ſuperficie corporis, & ex ſitu, ſecundum quem reflectitur lux. Et fortè ſimul aggre-
gatur aſperitas & planities in eadem ſuperficie, ſcilicet quòd ſint in ſuperficie alicuius corporis par
tes diuerſi ſitus, profundæ & prominentes, & ſint partes cuiuslibet partium diuerſiſitus prominen
tium & profundarum ad quaſdam partes, uel ad partes quarundam conſimilis ſitus, ita ut tota ſu-
perficies ſit aſpera, & partes eius, aut quædam ſint planæ. Et aſperitas huiuſmodi ſuperficiei com-
prehenditur à uiſu ex comprehenſione diuerſitatis ſitus partium prominentium & profundarum.
Et planities partium comprehenditur à uiſu in ſuperficie bus partium. Et aliquando uiſus compre-
hendit planitiem huiuſmodi partium per intuitionem, & ex comprehenſione conſimilitudinis ſu-
perficiei cuiuslibet iHarum. Et ſecundum iſtos modos comprehendit uiſus planitiem & terſitudi-
nem & aſperitatem.
forma lucis apparentis in ſuperficie corporis plani, quam aſſueuit uidere in ſuperficiebus pla-
nis. Et cum lux, quæ eſt in ſuperficiebus corporis, fuerit conſimilis formæ: cognoſcet peri-
pſam planitiem ſuperficiei. Et uiſus comprehendit aliquando planitiem per intuitum etiam. Cum
ergo uiſus intuebitur ſuperficiem corporis plani, comprehendet æqualitatem partium eius: & ſic
comprehendet planitiem. Terſitudo autem (& eſt fortis planities) comprehenditur à uiſu ex ſcin-
tillatione lucis in ſuperficie corporis ſui. Planities ergo comprehenditur à uiſu ex comprehenſio-
ne æqualitatis ſuperficiei. Aequalitas autem ſuperficiei comprehenditur à uiſu in maiori parte ex
ſimilitudine formæ lucis in ſuperficie corporis. Et terſitudo comprehenditur à uiſu ex ſcintilla-
tione lucis in ſuperficie corporis, & ex ſitu, ſecundum quem reflectitur lux. Et fortè ſimul aggre-
gatur aſperitas & planities in eadem ſuperficie, ſcilicet quòd ſint in ſuperficie alicuius corporis par
tes diuerſi ſitus, profundæ & prominentes, & ſint partes cuiuslibet partium diuerſiſitus prominen
tium & profundarum ad quaſdam partes, uel ad partes quarundam conſimilis ſitus, ita ut tota ſu-
perficies ſit aſpera, & partes eius, aut quædam ſint planæ. Et aſperitas huiuſmodi ſuperficiei com-
prehenditur à uiſu ex comprehenſione diuerſitatis ſitus partium prominentium & profundarum.
Et planities partium comprehenditur à uiſu in ſuperficie bus partium. Et aliquando uiſus compre-
hendit planitiem huiuſmodi partium per intuitionem, & ex comprehenſione conſimilitudinis ſu-
perficiei cuiuslibet iHarum. Et ſecundum iſtos modos comprehendit uiſus planitiem & terſitudi-
nem & aſperitatem.
55. Perſpicuit{as} percipitur è perceptione corporis denſi ultra corp{us} perſpicuum poſiti.
142 p 4.
142 p 4.
DIaphanitas autem comprehenditur à uiſu per argumentationem ex comprehenſione illius,
quod eſt ultra corpus diaphanum. Et diaphanitas corporis diaphani non comprehenditur
à uiſu, niſi quando fuerit in eo ſpiſsitudo quædam, & fuerit diaphanitas eius ſpiſsior, dia-
phanitate aeris interiacentis inter uiſum & ipſum. Si autem fuerit in fine diaphanitatis, non com-
prehendet uiſus diaphanitatem eius, & non comprehendet, niſi illud, quod eſt ultra ipſum tantùm.
Et cum in eo fuerit quædam diaphanitas: comprehendetur à uiſu propter illud, quod eſt de ſpiſsi-
tudine in eo, & diaphanitas eius comprehendetur ex comprehenſione illius, quod eſt ultra ipſum.
Quoniam quando ultra corpus diaphanum fuerit lux aut corpus coloratum illuminatum, uidebi-
tur ultra corpus diaphanum. Et uiſus non ſentit diaphanitatem corporis, quando ſenſerit illud,
quod eſt ultra ipſum, niſi cum ſenſerit quòd color & lux, quæ comprehenduntur ultra corpus dia-
phanum, eſt lux & color ultra corpus diaphanum, & non eſt color & lux ipſius corporis: ſi autem
quod eſt ultra corpus diaphanum. Et diaphanitas corporis diaphani non comprehenditur
à uiſu, niſi quando fuerit in eo ſpiſsitudo quædam, & fuerit diaphanitas eius ſpiſsior, dia-
phanitate aeris interiacentis inter uiſum & ipſum. Si autem fuerit in fine diaphanitatis, non com-
prehendet uiſus diaphanitatem eius, & non comprehendet, niſi illud, quod eſt ultra ipſum tantùm.
Et cum in eo fuerit quædam diaphanitas: comprehendetur à uiſu propter illud, quod eſt de ſpiſsi-
tudine in eo, & diaphanitas eius comprehendetur ex comprehenſione illius, quod eſt ultra ipſum.
Quoniam quando ultra corpus diaphanum fuerit lux aut corpus coloratum illuminatum, uidebi-
tur ultra corpus diaphanum. Et uiſus non ſentit diaphanitatem corporis, quando ſenſerit illud,
quod eſt ultra ipſum, niſi cum ſenſerit quòd color & lux, quæ comprehenduntur ultra corpus dia-
phanum, eſt lux & color ultra corpus diaphanum, & non eſt color & lux ipſius corporis: ſi autem