Clavius, Christoph - Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur

Scan	Original
101	81
102	82
103	83
104	84
105	85
106	86
107	87
108	88
109	89
110	90
111	91
112	92
113	93
114	94
115	95
116	96
117	97
118	98
119	99
120	100
121	101
122	102
123	103
124	104
125	105
126	106
127	107
128	108
129	109
130	110

10383LIBER PRIMVS. hoc inſtrumentum percommodum ad examinandum quodcunque planum propoſitum, ſit ne Horizonti
parallelum nec ne. Filo enim radente planum C D, per rectam F G, erit planim, in quo iacet regula
A B, Horizonti æquidiſtans. I am in vmbra ſiue fili, ſiue lateris H D, duo pur cta A, B, aliquantulum
inter ſe distantia notentur, quę recta linea A B, iungantur. Erit hęc communis ſectio plani ſubiecti, &
Verticalis circuli, qui tempore obſeruatio-

67[Figure 67] nis per centrum Solis deſcribicur. Obſerua-
ta autem vmbra, accipiatur ſine mora qua-
drante, vel Aſtrolabio, altitudo Solis; quæ
quidem altitudo Solis obſeruanda eſt ſta-
tim poſt ſignationem duorum punctorum in
1110 vmbra, antequam recta linea per illa duca-
tur, ne periculum ſit in mora, quòd propter
aſcenſum Solis ante meridiem, vel deſcen-
ſum poſt meridiem, hoc eſt, propter motum
Solis diurnum, vmbra neceſſario mutetur,
at que Sol in alio statim Verticali exiſtat.
Poſt hęc in Aſtrolabio, in quo Aequator
C D E F, circa centrum G, vbi duę dia-
metri C E, D F, ſeſe ad angulos rectos ſe-
cant, & Verticalis proprie dictus HIKL,
2220 circa centrum M, per quod recta I L, du-
cta rectam C E, ad angulos rectos ſecat,
deſcribatur parallelus Solis N O, quem
exempli gratia ponamus tranſire per grad.
15. ♌, habereq́, declinationem grad. 16.
min. 23. quem in puncto O, ex parte orien-
tis (ponamus enim nunc obſeruationem fie-
ri ante meridiem) ſecet parallelus Horizon
tis P O, per altitudinem Solis, quam nunc
ponamus eſſe grad. 30. tranſiens. Per hoc
3330 enim punctum O, deſcribendus eſt Vertica-
lis eo tempore per centrum Solis incedens.
Huius autem centrum, quod in recta I L, existit, vt in Aſtrolabio à nobis demonſtratum eſt, ita inue-
niemus. Ex H, & O, bini arcus tam ſupra puncta H, & O, quàm infra, deſcribantur ad quodcunque
interuallum ſeſe interſecantes in duobus punctis, per quę recta ducatur ſecans I L, in Q. Erit enim Q,
centrum Verticalis per H, & O, deſcribendi. Nam vt conſtat exĳs, quę in ſcholio propoſ. 25. lib. 3.
Euclidis demonſtrauimas, recta coniungens illa puncta tranſit per centrum circuli deſcribendi per H, O.
Si igitur ex Q, & ad interuallum Q H, vel Q O, circulus deſcribatur, erit hic Verticalis per centrũ
Solis incedens tempore obſeruationis, qui quidem à Verticali proprie dicto H I K L, ex parte orient ali
deflectet in Auſtrum, ſi centrum Q, in rectam E I, ceciderit, & obſeruatio fiat ante meridiem; in Bo-
4440 ream verò, ſi extiterit in E L, & ante meridiem fiat obſeruatio. At ſi obſeruatio fiat poſt meridiem,
quoniam tunc punctum O, ſumendũ eſt ex parte occidentis, ſi cẽtrum Q, extiterit in recta E L, deflectet
Verticalis H O, à proprio Verticali in Auſtrum ex parte occidentali, in boream vero, ſi centrum Q, in
rectam E I, ceciderit. Sed quantum deflectat, ita deprehendemus. Ex H, vertice per Q, recta duca-
tur ſecans Verticalem H I k L, in R. Nam K S, dimidium arcus K R, erit declinatio Verticalis H O,
à Verticali propriè dicto H I K L, vt perſpicuum eſt ex ĳs, quæ in Aſtrolabio demonſtrauimus. Comple-
mentum igitur I S, erit declinatio eiuſdem à Meridiano circulo. Itaque ſi ex quocunque puncto A, lineę
vmbrę circulus deſeribatur B T, ęqualis Verticali H I K L, ſumatur{q́ue} arcus B T, ęqualis arcui I S, ab
ortu quidem verſus auſtrum, ſi obſeruatio fiat ante meridiem, & Verticalis H O, deftectat verſus au-
ſtrum ex parte orientali, vt in exemplo; vel ab ortu verſus boream, ſi obſeruatio ante meridiem fiat, &
5550 Verticalis H O, ex parte orient ali deflectat verſus boream: Ab occaſu vero eodem modo verſus au-
ſtrum vel boream, ſi obſeruatio poſt meridiem fiat, & c. crit recta ducta A T, linea meridiana, nimirum
communis ſectio plani propoſiti, & Meridiani circuli.

EADEM hęc declinatio K S, Verticalis H O, à Verticali proprie dicto H I K L, ex calculo ſi-
66Inuentio lineæ
meridianæ per
ſinus. nuum inueniri, atque adeo & ipſa linea meridiana duci poteſt. Si enim ex declinatione Solis, & altitu-
dine, quam habet Sol tempore obſeruationis, ex ſinubus inueniatur diſtantia Solis à Meridiano circulo,
vt propoſ. 36. huius lib. docebimus, & per hanc diſtantiam, ex eiſdem ſinubus inueſtigetur circunferen-
tia horizontalis, id eſt, arcus Horizontis interiectus inter Verticalem propriè dictum, & Verticalem
qui per centrum Solis tempore obſeruationis tranſit, vt propoſ. 3. lib. 5. oſtendemus, erit hæc circunfe-
rentia circunferentiæ K S, æqualis, & c.

IMMO ſine deſcriptione Aſtrolabĳ per ſolum Analemma eandem meridianam lineam

Page concordance

Text layer

Text normalization

Search

Scan	Original
101	81
102	82
103	83
104	84
105	85
106	86
107	87
108	88
109	89
110	90
111	91
112	92
113	93
114	94
115	95
116	96
117	97
118	98
119	99
120	100
121	101
122	102
123	103
124	104
125	105
126	106
127	107
128	108
129	109
130	110

Scan	Original
101	81
102	82
103	83
104	84
105	85
106	86
107	87
108	88
109	89
110	90
111	91
112	92
113	93
114	94
115	95
116	96
117	97
118	98
119	99
120	100
121	101
122	102
123	103
124	104
125	105
126	106
127	107
128	108
129	109
130	110

Scan	Original
101	81
102	82
103	83
104	84
105	85
106	86
107	87
108	88
109	89
110	90
111	91
112	92
113	93
114	94
115	95
116	96
117	97
118	98
119	99
120	100
121	101
122	102
123	103
124	104
125	105
126	106
127	107
128	108
129	109
130	110