Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

List of thumbnails

< >
121
121 (69)
122
122 (70)
123
123 (71)
124
124 (72)
125
125 (73)
126
126 (74)
127
127 (75)
128
128 (76)
129
129 (77)
130
130 (78)
< >
page |< < (168) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="168" file="0220" n="220" rhead="THEORIÆ"/>
            citas ipſa adhuc augeretur, quantum eſt opus, eo deveniri poſ-
              <lb/>
            ſet; </s>
            <s xml:space="preserve">ut maſſa utcunque proxima in globuli tranſitu nullum ſenſi-
              <lb/>
            bilem motum auferret illi, & </s>
            <s xml:space="preserve">ipſa ſibi acquireret.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">368. </s>
            <s xml:space="preserve">Porro ejuſmodi exemplum intueri licet, ubi globus
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0220-01" xlink:href="note-0220-01a" xml:space="preserve">Inde facilis
                <lb/>
              explicatio phæ-
                <lb/>
              nomeni, quo
                <lb/>
              globus ſclope.
                <lb/>
              to exploſus per-
                <lb/>
              forat plana mo-
                <lb/>
              bilia, nec mo-
                <lb/>
              vet: cur lumi-
                <lb/>
              ni data tanta
                <lb/>
              velocitas.</note>
            aliquis contra obſtaculum aliquod projicitur, quod, ſi ſatis
              <lb/>
            magnam velocitatem habet, concutit totum, & </s>
            <s xml:space="preserve">diffringit, ac
              <lb/>
            e
              <unsure/>
            o majorem effectum edit, quo major eſt velocitas, ut in mu-
              <lb/>
            ris arcium accidit, qui tormentariis globis impetuntur. </s>
            <s xml:space="preserve">At
              <lb/>
            ubi velocitas ad ingentem quandam magnitudinem devenerit;
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">niſi ſatis ſolida ſit compages obſtaculi, ſive vires cohæſionis
              <lb/>
            ſatis validæ; </s>
            <s xml:space="preserve">jam non major effectus fit, ſed potius minor,
              <lb/>
            foramine tantum excavato, quod æquetur ipſi globo. </s>
            <s xml:space="preserve">Id expe-
              <lb/>
            rimur; </s>
            <s xml:space="preserve">ſi globus ferreus explodatur ſclopeto contra portam li-
              <lb/>
            gneam, quæ licet ſemiaperta ſit, & </s>
            <s xml:space="preserve">ſummam habeat ſuper
              <lb/>
            ſuis cardinibus mobilitatem; </s>
            <s xml:space="preserve">tamen nihil prorſus commove-
              <lb/>
            tur; </s>
            <s xml:space="preserve">ſed excavatur tantummodo foramen æquale ad ſenſum
              <lb/>
            diametro globi, quod in mea Theoria multo facilius utique
              <lb/>
            intelligitur, quam ſi continuo nexu partes perfecte ſolidæ in-
              <lb/>
            ter ſe complicarentur, & </s>
            <s xml:space="preserve">conjungerentur. </s>
            <s xml:space="preserve">Nimirum, ut in
              <lb/>
            ſuperiore magnetum caſu, particulæ globi ſecum abripiunt
              <lb/>
            particulas ligni, ad quas acceſſerunt magis, quam ipſæ ad
              <lb/>
            ſibi proximas accederent, & </s>
            <s xml:space="preserve">brevitas temporis non permiſit
              <lb/>
            viribus illis, a quibus diſtantium ligni punctorum nexus præ-
              <lb/>
            ſtabatur, ut in iis motus ſenſibilis haberetur, qui nexum cum
              <lb/>
            aliis ſibi proximis a vi mutua ortum diſſolveret, aut illis, & </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            toti portæ ſatis ſenſibilem motum communicaret. </s>
            <s xml:space="preserve">Quod ſi ve-
              <lb/>
            locitas ſatis adhuc augeri poſſet; </s>
            <s xml:space="preserve">ne iis quidem avulſis maſſa
              <lb/>
            per maſſam transvolaret, nulla ſenſibili mutatione facta, & </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            ſine vera compenetratione haberetur illa apparens compene-
              <lb/>
            tratio, quam habet lumen, dum per homogeneum ſpatium li-
              <lb/>
            berrimo rectilineo motu progreditur; </s>
            <s xml:space="preserve">quam ipſam fortaſſe ob
              <lb/>
            cauſam Divinus Naturæ Opifex tam immanem luci veloci-
              <lb/>
            tatem voluit imprimi, quantam in ea nobis oſtendunt eclipſes
              <lb/>
            Jovis ſatellitum, & </s>
            <s xml:space="preserve">annua fixarum aberratio, ex quibus Roe-
              <lb/>
            merus, & </s>
            <s xml:space="preserve">Bradleyus deprehenderunt, lumen ſemiquadrante
              <lb/>
            horæ percurrere diſtantiam æqualem diſtantiæ Solis a Terra, ſi-
              <lb/>
            ve plura milliariorum millia ſingulis arteriæ pulſibus.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">369. </s>
            <s xml:space="preserve">Ac eodem pacto, ubi herbarum forma in cinere cum
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0220-02" xlink:href="note-0220-02a" xml:space="preserve">Cur in cinere
                <lb/>
              remaneat illæ-
                <lb/>
              ſa forma plan-
                <lb/>
              tæ avolante par-
                <lb/>
              te volatili per
                <lb/>
              ignem.</note>
            tenuiſſimis filamentis remanet intacta, avolantibus oleoſis par-
              <lb/>
            tibus omnibus ſine ulla læſione ſtructuræ illarum, id quidem
              <lb/>
            admodum facile intelligitur, qui fiat: </s>
            <s xml:space="preserve">ibi nova vis excitata
              <lb/>
            ingentem velocitatem parit brevi tempore, quæ omnem alium
              <lb/>
            effectum impediat virium mutuarum inter olea, & </s>
            <s xml:space="preserve">cineres,
              <lb/>
            oleaginoſis particulis inter terreas cum hac apparenti compe-
              <lb/>
            netratione liberrime avolantibus ſine ullo immediato impactu,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">incurſu.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">370. </s>
            <s xml:space="preserve">Quod ſi ita res habet; </s>
            <s xml:space="preserve">liceret utique nobis per occlu-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0220-03" xlink:href="note-0220-03a" xml:space="preserve">Compenetra-
                <lb/>
              tio apparens,</note>
            ſas ingredi portas, & </s>
            <s xml:space="preserve">per duriſſima transvolare murorum </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>