1enim lumen corpus, ſed imago lucis, quæ
meatibus non indiget, velut nec calor: ca
lor autem magis corporeus eſt. Quia ergo
in ſolido recipiuntur radij, recipitur & ca
lor. Quomodo autem à ſyderibus reflecta
tur, dubitatio non parua eſt: nam ſi refle
ctitur lumen à ſydere, ſolidum ſydus eſſe
oportet: quòd ſi ſolidum, cur motu non
frangitur, & eum à quo mouetur non fa
tigat? Oportet autem quemadmodum & in
corpore animalium, animam ſpontè moue
re, & alacriter: at in nobis alacritas illa de
ficit, quia ibi ſolum eſt vis, quæ a corde
transfunditur, vbi anima habitas: at in
cœlo cùm vbique anima ſit, eſt alacritas
ſempiterna, ob id nec voluntate anima fa
tigatur, quòd nullo corporeo indigeat au
xilio: nec cor, quòd in eo ſit anima: ſed
tamen ſpeciem habet fatigationis. Cœlum
autem cùm nunquam quieſcat, & vbique
præſentem habeat animam, nunquam fati
gari poteſt. Sed de Lunæ circulo, quòd ſe
cum æthera rapiat, non adeò clara quæſtio
eſt, fatigari enim deberet: melius verò eſt
dicere, toti ætheri hoc ineſſe ſpontè, vt
vnaquæque pars circumcirca feratur ab O
riente in Occidentem, & ſingulæ cùm ſuo
loco depulſæ fuerint ſpontè ad eam reuer
tantur. Hæc autem quæſtio pro nobis eſt,
qui mundum finem habiturum, habuiſſé
que initium, in libris de Æternitatis arca
nis cenſuimus. Aut forſan dicemus, quem
admodum aquam ad Lunæ motum, ſic æthe
ra ad primi cœli ſpontè circumferri, non ele
menti natura, ſed obedientia ad ſuperiora: vel
quòd ad motum conſeruandum hoc ſufficit
nullo nixu, initium verò non ſine labore fie
ret. Sed hic motus cùm ſit ſempiternus, ini
tio caruit.
meatibus non indiget, velut nec calor: ca
lor autem magis corporeus eſt. Quia ergo
in ſolido recipiuntur radij, recipitur & ca
lor. Quomodo autem à ſyderibus reflecta
tur, dubitatio non parua eſt: nam ſi refle
ctitur lumen à ſydere, ſolidum ſydus eſſe
oportet: quòd ſi ſolidum, cur motu non
frangitur, & eum à quo mouetur non fa
tigat? Oportet autem quemadmodum & in
corpore animalium, animam ſpontè moue
re, & alacriter: at in nobis alacritas illa de
ficit, quia ibi ſolum eſt vis, quæ a corde
transfunditur, vbi anima habitas: at in
cœlo cùm vbique anima ſit, eſt alacritas
ſempiterna, ob id nec voluntate anima fa
tigatur, quòd nullo corporeo indigeat au
xilio: nec cor, quòd in eo ſit anima: ſed
tamen ſpeciem habet fatigationis. Cœlum
autem cùm nunquam quieſcat, & vbique
præſentem habeat animam, nunquam fati
gari poteſt. Sed de Lunæ circulo, quòd ſe
cum æthera rapiat, non adeò clara quæſtio
eſt, fatigari enim deberet: melius verò eſt
dicere, toti ætheri hoc ineſſe ſpontè, vt
vnaquæque pars circumcirca feratur ab O
riente in Occidentem, & ſingulæ cùm ſuo
loco depulſæ fuerint ſpontè ad eam reuer
tantur. Hæc autem quæſtio pro nobis eſt,
qui mundum finem habiturum, habuiſſé
que initium, in libris de Æternitatis arca
nis cenſuimus. Aut forſan dicemus, quem
admodum aquam ad Lunæ motum, ſic æthe
ra ad primi cœli ſpontè circumferri, non ele
menti natura, ſed obedientia ad ſuperiora: vel
quòd ad motum conſeruandum hoc ſufficit
nullo nixu, initium verò non ſine labore fie
ret. Sed hic motus cùm ſit ſempiternus, ini
tio caruit.
Verùm de his ſatis, ad lucis ac luminis
hiſtoriam reuertamur: vbi meritò forſan
quis quæret, cur ante Solis ortum, & poſt oc
caſum, aër luceat & clariùs ſit? quod tempus
crepuſculum vocatur. Sed cùm veſpertinum
crepuſculi nomen retinuerit, matutinum in
auroræ nomen tranſiit. Cuius meminit Vir
gilius duo decim claris experimentis. Pri
mùm referre ſat eſt:
Aurora Oceanum croceo velamine fulgens
Liquerat, & biiugis vecta rubebat equis:
Luce polum nitida perfudit candidus orbis,
Et clarum emicuit Sole oriente iubar.
hiſtoriam reuertamur: vbi meritò forſan
quis quæret, cur ante Solis ortum, & poſt oc
caſum, aër luceat & clariùs ſit? quod tempus
crepuſculum vocatur. Sed cùm veſpertinum
crepuſculi nomen retinuerit, matutinum in
auroræ nomen tranſiit. Cuius meminit Vir
gilius duo decim claris experimentis. Pri
mùm referre ſat eſt:
Aurora Oceanum croceo velamine fulgens
Liquerat, & biiugis vecta rubebat equis:
Luce polum nitida perfudit candidus orbis,
Et clarum emicuit Sole oriente iubar.
43[Figure 43]
Ergo Solis radij cùm impediuntur à ter
ra, nullam claritatem afferunt, ſi non ali
quo ex loco reflectantur. Etenim cùm me
dia nox eſt, ponatur cœlum Solis ABF, Sol
A B, terra C D, ducantur contingentes
ACE: & BDE, concurrentes in E, totum
igitur quod continetur ſub cœlo ABF, & ſu
pra, à lumine Solis illuſtratur, præter tri
gonum CDE, & tamen partes F, & G, non
videntur claræ, quia Solis radij penetrant,
nec reflectuntur. Sed neque Sol magnitudi
ne ſua poteſt crepuſculum facere, tum quia
radij viderentur, & Solem videremus ipſum
tum quia, vt demonſtrauimus, ob maximam
altitudinem lineæ CE, & DE, fermè redde
rentur æquidiſtantes. Ergo crepuſculum fit,
quoniam pars quæ ſupra terram eſt, conten
ta ſub E, puncto, id eſt, ſub vmbra, terræ, à
vaporibus condenſata radios Solis excipit.
& ad nos reflectit.
ra, nullam claritatem afferunt, ſi non ali
quo ex loco reflectantur. Etenim cùm me
dia nox eſt, ponatur cœlum Solis ABF, Sol
A B, terra C D, ducantur contingentes
ACE: & BDE, concurrentes in E, totum
igitur quod continetur ſub cœlo ABF, & ſu
pra, à lumine Solis illuſtratur, præter tri
gonum CDE, & tamen partes F, & G, non
videntur claræ, quia Solis radij penetrant,
nec reflectuntur. Sed neque Sol magnitudi
ne ſua poteſt crepuſculum facere, tum quia
radij viderentur, & Solem videremus ipſum
tum quia, vt demonſtrauimus, ob maximam
altitudinem lineæ CE, & DE, fermè redde
rentur æquidiſtantes. Ergo crepuſculum fit,
quoniam pars quæ ſupra terram eſt, conten
ta ſub E, puncto, id eſt, ſub vmbra, terræ, à
vaporibus condenſata radios Solis excipit.
& ad nos reflectit.
Obſeruemus igitur Solem dum eſt ſub
æquinoctiali circulo, qui crepuſculum in
choat partibus 19. ante ortum, id eſt, ho
ra fermè, & quarta ante Solis ipſius aſcen
ſum, & manifeſtum eſt, quòd tunc primum
Solis radius, qui aërem illuſtrat, terram
contingit: nam ſi non contingeret, ex ſum
mo loco vaporum contingens ad terram du
ctus perueniret ad locum inferiorem priore,
atque ſic crepuſculum antea quàm dictum
ſit, inchoaret. Hoc igitur poſito, conſti
tuatur circulus terram referens, cuius cen
trum C, contangens linea AD, ſumma pars
44[Figure 44]
vaporum E, locus radij Soli F, & vbi ſecat
AD, ibi G, ponat: quia igitur Solis diſtan
tia maxima eſt ad terræ comparationem, an
gulus FGD, eſt, ac ſi eſſet in centro C, terræ,
quare eſt 19. partium, igitur & EGA, vt in
centro circuli: ſed A, & B, recti ſunt, igitur
cùm E, communis ſit duobus trigonis CBE,
& AEG, ipſi erunt ſimiles, & ideò ratio late
rum cognita: at BC, eſt millia paſſuum (vt
dictum eſt ) quinquies mille, igitur AE, eſt
millia paſſuum 288. & ad tantam altitudi
nem vapores aſcendunt.
æquinoctiali circulo, qui crepuſculum in
choat partibus 19. ante ortum, id eſt, ho
ra fermè, & quarta ante Solis ipſius aſcen
ſum, & manifeſtum eſt, quòd tunc primum
Solis radius, qui aërem illuſtrat, terram
contingit: nam ſi non contingeret, ex ſum
mo loco vaporum contingens ad terram du
ctus perueniret ad locum inferiorem priore,
atque ſic crepuſculum antea quàm dictum
ſit, inchoaret. Hoc igitur poſito, conſti
tuatur circulus terram referens, cuius cen
trum C, contangens linea AD, ſumma pars
44[Figure 44]vaporum E, locus radij Soli F, & vbi ſecat
AD, ibi G, ponat: quia igitur Solis diſtan
tia maxima eſt ad terræ comparationem, an
gulus FGD, eſt, ac ſi eſſet in centro C, terræ,
quare eſt 19. partium, igitur & EGA, vt in
centro circuli: ſed A, & B, recti ſunt, igitur
cùm E, communis ſit duobus trigonis CBE,
& AEG, ipſi erunt ſimiles, & ideò ratio late
rum cognita: at BC, eſt millia paſſuum (vt
dictum eſt ) quinquies mille, igitur AE, eſt
millia paſſuum 288. & ad tantam altitudi
nem vapores aſcendunt.
En vides humani ingenij ſubtilitatem
quouſque perueniat? Vitellionem haud ig
noro deceptum eſſe, qui aſcendere tantùm
ad 52. paſſuum millia tradiderit, cùm quintu
plo plus ac dimidio, quàm dixerit aſcendant:
verùm cùm ambitum terræ contrahat, &
paſſus ob id etiam maiores faciat aliquantò,
non tamen vſque ad quartam partem debitæ
altitudinis deducere eam poteſt. Quòd ſi vt
ad ſummum deducatur crepuſculum per
duas horas ante diem fiat, angulus C, in
circumferentia, qui æqualis eſt G, partium
60. & E, 120. quare linea AE, quæ altitudo
vaporum, erit paſſuum millia 772. & hoc
eſt maximum ad quod aſcendere vapores
poſſint è terra ſpatium. Vnde Irides, Vir
gæ incendia, hiatus cœli, non altiùs fie
ri poſſunt: vt nec triplicati Soles, geminatæ
quouſque perueniat? Vitellionem haud ig
noro deceptum eſſe, qui aſcendere tantùm
ad 52. paſſuum millia tradiderit, cùm quintu
plo plus ac dimidio, quàm dixerit aſcendant:
verùm cùm ambitum terræ contrahat, &
paſſus ob id etiam maiores faciat aliquantò,
non tamen vſque ad quartam partem debitæ
altitudinis deducere eam poteſt. Quòd ſi vt
ad ſummum deducatur crepuſculum per
duas horas ante diem fiat, angulus C, in
circumferentia, qui æqualis eſt G, partium
60. & E, 120. quare linea AE, quæ altitudo
vaporum, erit paſſuum millia 772. & hoc
eſt maximum ad quod aſcendere vapores
poſſint è terra ſpatium. Vnde Irides, Vir
gæ incendia, hiatus cœli, non altiùs fie
ri poſſunt: vt nec triplicati Soles, geminatæ