Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
[31.] Wie man die Plantas vnnd gewächs inn gůtem bauw vnnd ehren halten ſoll/ Das xxiij. Capitel.
[32.] Von wein vnd eſſig/ Das xxiiij. Capitel.
[33.] Von anderen Saten vnnd dem Honig/ Das xxv. Capittel.
[34.] Wie die ding erhalten werdend/ ſo von den Plan tis oder gewächſen harkommend/ Das xxvj. Capittel.
[35.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen vnnd kunſtlichen ſachen/ Das ſibend Bůch Von den chieren/ vnnd was von inen kommet. Ein gemeine rechnung der thieren/ vnnd jr vnderſcheid/ das xxvij Capittel.
[36.] Von den vnuolkommen chieren/ Das xxviij. Capitell.
[37.] Von den Schlangen/ Das xxjx Capittel.
[38.] Wie man die kriechenden thier vnnd andere der geleichen vertreiben ſoll/ das xxx Capittel.
[39.] Von vierfüſſigen thieren/ das xxxj Capittel.
[40.] Wie man zů den vierfüſſigen thieren ſorg haben ſoll/ das xxxij Capittel.
[41.] Von der vierfüſſigen thieren eigen ſchafft/ Das xxxiij. Capitel.
[42.] Von den Vöglen/ Das xxxiiij Capittel.
[43.] Wie man zů den vöglen ſorg haben ſoll. das xxxv. Capittel.
[44.] Der vögel eigenſchafft. Das xxxvj. Capittel.
[45.] Von der fiſchen arch vnd vnderſcheid. Das xxxvij. Capitel.
[46.] Wie die fiſch zůerhalten/ vnnd ihre eigenſchafft/ Das xxxviij. Capittel.
[47.] Was von den Thieren kommet/ Das xxxix. Capittel.
[48.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen vnnd kunſtlichen ſachen/ Das acht Bůch Von dem Menſchen. Von Menſchlicher natur/ Das xl. Capittel.
[49.] Von den ſinnen/ Das xli. Capittel.
[50.] Von dem gemůt/ Das xlij. Capittel.
[51.] Von des menſchen wunderwerck/ Das xliij. Capitel.
[52.] Wie die kranckheiten wunderbarer geſtalt geheilet werden. Das xliiij. Capittel.
[53.] Von gemeinem iamer/ Das xlv. Capittel.
[54.] Von menſchlicher ſachen ſubſtantz vnnd weſen/ Das xlvj. Capittel.
[55.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen vnnd kunſtlichen ſachen/ Das neündt Bůch. Von Bewegungen. Von den Bewegungen ein gemeine rechnung/ Das xlvij. Capittel.
[56.] Von dem ſtättigen vnnd ewigen lauff-Das xlviij Capittel.
[57.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das zehendt Bůch. Von kunſtreichen feüwren. Von deß feüwrs krafft vnnd erhaltung/ Das xlix. Capittel.
[58.] Von diſtillierung vnd kochung/ das l Capitel.
[59.] Von der Alchemei/ Das li Capittel.
[60.] Von glaß kunſt/ Das lij Capittel.
< >
page |< < (lviij) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div108" type="section" level="1" n="16">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s2201" xml:space="preserve">
              <pb o="lviij" file="0114" n="114" rhead="Von mancherlei wunderbaren"/>
            ſolliches bedacht ſo die erfarũg auß weiſet/ vnd dem menſchlichẽ geſchlächt
              <lb/>
            etwas mochten nutz ſein/ dann mit ſollichen zanckiſchen vnd zweyfelhaffti
              <lb/>
            gen dingen vmbghan. </s>
            <s xml:id="echoid-s2202" xml:space="preserve">Man möchte aber ſollichs erfarẽ in den güblen der
              <lb/>
            höchſten bergen/ vnnd wo der lufft am aller ſtilleſten iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2203" xml:space="preserve">Mit dem ſelbigen
              <lb/>
            argument aber erfaret man/ das der lufft von Auffgang in Nidergang fa
              <lb/>
            ret/ mit dem wir vor angezeigt/ das er nur einerley geſtalt bewegt wirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2204" xml:space="preserve">da-
              <lb/>
            rumb iſt nun offenbar/ das er bewegt/ vnnd gegen wölchem orth er bewegt
              <lb/>
            werde/ nitt auß gewalt/ ſonder nach der natur. </s>
            <s xml:id="echoid-s2205" xml:space="preserve">Ob er aber auch wider hin-
              <lb/>
            der ſich lauffe/ als in dem meer dz waſſer/ oder ob er gleich bewegt werde zů
              <lb/>
            obereſt vnd zů nidereſt/ zweyfelt man billich. </s>
            <s xml:id="echoid-s2206" xml:space="preserve">Auß diſem aber hatt man die
              <lb/>
            weyß der bewegung/ als in den ſchiffen durch den hinderſich lauff des mee-
              <lb/>
            res/ wann der lufft in den rüſtungen vnd gebeüwen/ als inn den mülenen
              <lb/>
            zůſammen gezogen wirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2207" xml:space="preserve">doch wöllen wir von diſem hernach reden. </s>
            <s xml:id="echoid-s2208" xml:space="preserve">Es iſt
              <lb/>
            aber gar fein das man diſes wüſſe/ vnd wie alle hohe ding ſenfftiglich vmb
              <lb/>
            getriben vnnd bewegt werden/ nit wie der himmel miteinanderen/ ſonder
              <lb/>
            (wie geſagt) ein theil nach dem anderen/ im hinderſich lauffen des meers.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s2209" xml:space="preserve">Vnd diſer lufft war ein klein vor in India. </s>
            <s xml:id="echoid-s2210" xml:space="preserve">ich red aber võ dem obern theil
              <lb/>
            der kuglen/ dañ der vnder theil wirt hin vnd wider getriben von der Son-
              <lb/>
            nen vnnd des geſtirns ſtreymen/ auch von des glantzes widerſchein vnnd
              <lb/>
            den dünſten.</s>
            <s xml:id="echoid-s2211" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s2212" xml:space="preserve">Wann du nun wilt erfaren wie der lufft ſeye/ ſo nimme einen drockneen
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0114-01" xlink:href="note-0114-01a" xml:space="preserve">wie man den
                <lb/>
              lufft erkenne.</note>
            vnnd ſauberen ſchwum̃/ vnnd ſtell ihn wann die nacht heyter iſt vnder den
              <lb/>
            himmel. </s>
            <s xml:id="echoid-s2213" xml:space="preserve">wann du jhn am morgen drocken findeſt/ ſo iſt der lufft auch alſo/
              <lb/>
            wann er naß iſt/ ſo iſt rägen vorhanden/ wann er feücht vnd weich iſt/ ſo iſt
              <lb/>
            ein feüchter tauw. </s>
            <s xml:id="echoid-s2214" xml:space="preserve">Wann du aber ein friſch brot hinauß ſetzeſt/ ſo wirt es
              <lb/>
            von einem verderbten lufft ſchimlecht/ von einem dürren trocken/ von ei-
              <lb/>
            nem feüchten bleibt es in ſeinem wert. </s>
            <s xml:id="echoid-s2215" xml:space="preserve">es wirt auch das fleiſch leichtlich ver
              <lb/>
            derbt/ wann ein vergiffter lufft iſt/ es verleürt auch das fleiſch ſein rote
              <lb/>
            farb/ vnd die feyßte die weyſſe. </s>
            <s xml:id="echoid-s2216" xml:space="preserve">Von einem trüben lufft werden die Mar-
              <lb/>
            molſtein vnd die glatten kißlin leichtlichen vnnd offt naß. </s>
            <s xml:id="echoid-s2217" xml:space="preserve">dañ von einem
              <lb/>
            dünnen lufft beſchicht diſes nit ſo faſt/ ob er wol feücht vñ neblechtiſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2218" xml:space="preserve">Du
              <lb/>
            ſolt auch die lären blaſen eigenlichen wägen wie ſchwer ſie ſeyen. </s>
            <s xml:id="echoid-s2219" xml:space="preserve">wann nun
              <lb/>
            diſe auff dz hindereſt voll geblaſen/ ſo vermerck den vnderſcheid/ dañ in
              <lb/>
            wölchem land oder zů was zeit ein gröſſerer vnderſcheid/ do iſt auch der
              <lb/>
            lufft dicker/ vnnd vmb ſo vyl dicker/ ſo vyl er nach der proportz gröſſer iſt.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s2220" xml:space="preserve">Man můß aber ſollichs erfaren wann der lufft ſchön iſt/ vnd zů einer ſchö
              <lb/>
            nen zeit des jars/ mit gantz dünnen vnnd großen blaſen/ vnnd auff einer
              <lb/>
            gantz gewiſſen wag. </s>
            <s xml:id="echoid-s2221" xml:space="preserve">Sonſt hatt man auch anzeigungen eines gůtẽ oder bö-
              <lb/>
            ſen luffts auß der thieren geſtalt/ auch auß deren eingeweid/ fürnemlich
              <lb/>
            auß der lebern/ als ich an anderen orthen angezeigt hab. </s>
            <s xml:id="echoid-s2222" xml:space="preserve">Wir haben aber
              <lb/>
            bißhar vonn dem gegenwertigen geredt/ vnnd von dem vergiffteten ett-
              <lb/>
            liche zeichen geben/ darzů von ſeiner ſubſtantz vnnd eygenſchafften ſo nit
              <lb/>
            entpfindtlich ſeind. </s>
            <s xml:id="echoid-s2223" xml:space="preserve">dann wir verſtond bald die kälte vnnd werme auß des
              <lb/>
            luffts natur wie groß die ſeyend.</s>
            <s xml:id="echoid-s2224" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s2225" xml:space="preserve">Es iſt aber zů verwunderen/ das der winden art/ weil es doch theil des
              <lb/>
            luffts ſeind/ dem nit nach ſchlagen. </s>
            <s xml:id="echoid-s2226" xml:space="preserve">dann ettlich kommend herab/ als wañ
              <lb/>
            die ſtraal kommen/ vnd diſes mit ſollicher vngeſtüme/ das man meinet es
              <lb/>
            komme kein lufft/ ſonder ein treffenlicher groſſer laſt dohar. </s>
            <s xml:id="echoid-s2227" xml:space="preserve">dergleichen
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>