Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Table of figures

< >
[Figure 31]
[Figure 32]
[Figure 33]
[Figure 34]
[Figure 35]
[Figure 36]
[Figure 37]
[Figure 38]
[Figure 39]
[Figure 40]
[Figure 41]
[Figure 42]
[Figure 43]
[Figure 44]
[Figure 45]
[Figure 46]
[Figure 47]
[Figure 48]
[Figure 49]
[Figure 50]
[Figure 51]
[Figure 52]
[Figure 53]
[Figure 54]
[Figure 55]
[Figure 56]
[Figure 57]
[Figure 58]
[Figure 59]
[Figure 60]
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.002743">
                <pb pagenum="416" xlink:href="016/01/065.jpg"/>
              verecundiores deterruiſſe. </s>
              <s id="s.002744">Ergo ſi ſine par­
                <lb/>
              uis circulis atque eccentricis motus Lunæ,
                <lb/>
              quemadmodum Calippo & Eudoxo placuit,
                <lb/>
              abſoluatur, erit maculæ Lunæ comperta ra­
                <lb/>
              tio, ſcilicet obſcuritas à perſpicuitate or­
                <lb/>
              ta. </s>
              <s id="s.002745">Qua enim parte lumen ſolis non refle­
                <lb/>
              ctitur, obſcura videtur. </s>
              <s id="s.002746">At ex perſpicuo
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg305"/>
                <lb/>
              non reflectitur, tranſit enim. </s>
              <s id="s.002747">Varietas au­
                <lb/>
              tem denſi, & rari manifeſtè in cœlo eſt, vt
                <lb/>
              etiam in lacteo circulo videmus. </s>
              <s id="s.002748">Eſt & alia
                <lb/>
              quæſtio de Luna magis ſenſibus conſpicua,
                <lb/>
              cur apud nos plena luminibus maiorem
                <lb/>
              æſtum maris, apud Indos vacua faciat. </s>
              <s id="s.002749">Vi­
                <lb/>
              detur autem cauſa eſſe æſtus, calor tempe­
                <lb/>
              ratus, & propinquitas Lunæ. </s>
              <s id="s.002750">In coniun­
                <lb/>
              ctione autem, & plenilunio eodem loco.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002751">Luna eſt, ſcilicet Soli propinquior: in qua­
                <lb/>
              dratis autem radiis cum Sole terræ: tempe­
                <lb/>
              ratior autem in noſtris regionibus plena lu­
                <lb/>
              na luminibus, ob aëris minorem calidita­
                <lb/>
              tem, apud Indos autem vacua ob regionis
                <lb/>
              eius feruorem, attollit autem: cùm elatior
                <lb/>
              fuerit: elatior autem (vt dixi) in pleniluniis
                <lb/>
              ac nouiluniis. </s>
              <s id="s.002752">Et hîc temperata magis in ple­
                <lb/>
              nilunio, apud Indos autem in nouilunio.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002753">Tunc verò mutat faciem ex Solis propin­
                <lb/>
              quitate, lumen ac vim, non ſolum luminis
                <lb/>
              cauſa, ſed etiam propinquitatis ad terras.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002754">Nihil autem refert, & ſi non eleuetur, cum
                <lb/>
              ad ſimilitudinem res referatur. </s>
              <s id="s.002755">Sed dices, cur
                <lb/>
              ſi luna mutat faciem ex acceſſu ad ſolem, aſtra
                <lb/>
              omnia reliqua rotunda ſunt? </s>
              <s id="s.002756">Hoc ideò con­
                <lb/>
              tingit, quia vel lumen proprium adeò cla­
                <lb/>
              rum eſt, vt Solis lumen, ſed imbecillius: vel
                <lb/>
              quia vndequaque peruia ſunt. </s>
              <s id="s.002757">Ergo aſtra plu­
                <lb/>
              rimum (vt dixi) a vobis diſtant compræhenſa
                <lb/>
              ratione: ſed quia diſtantia ſenſum latet, par­
                <lb/>
              ua ob id exiſtimantur. </s>
              <s id="s.002758">Turrium verò diſtan­
                <lb/>
              tia cum comprehendatur, & memoria etiam
                <lb/>
              magnitudinem teneamus, cum etiam angu­
                <lb/>
              lus maior ſit quàm aſtrorum, turres aſtris
                <lb/>
              maiores iudicamus. </s>
              <s id="s.002759">Ob id turres, ſi ab imo
                <lb/>
              videamus, latiores apparebunt, quàm ſi ſo­
                <lb/>
              lam liceat ſupremam partem inſpicere, quòd
                <lb/>
              dum radicem videmus, videamus etiam di­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg306"/>
                <lb/>
              ſtantiam. </s>
              <s id="s.002760">Sed quomodo cœli hi iuncti ſunt?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002761">nam ſi vna eſt ſuperficies caua ſuperioris,
                <lb/>
              & conuexa inferioris, quomodo in diuerſas
                <lb/>
              partes ſuperiùs, & inferiùs cœlum moueri
                <lb/>
              poterunt? </s>
              <s id="s.002762">Si duæ ſunt, indiuiſibile ab indi­
                <lb/>
              uiſibili tangitur. </s>
              <s id="s.002763">Sed duas eſſe neceſſe, non
                <lb/>
              tamen quantitatem conſtituunt: hoc autem
                <lb/>
              ſufficit Ariſtoteli, ne continuum ex non con­
                <lb/>
              tinuis componatur. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002764">
                <margin.target id="marg298"/>
              Cauſa cur
                <lb/>
              aſtra rotun­
                <lb/>
              da, videan­
                <lb/>
              tur plana.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002765">Aſtra, maxi­
                <lb/>
              ma eſſe, &
                <lb/>
              maximè di­
                <lb/>
              ſtare.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002766">
                <margin.target id="marg299"/>
              Solis & Lu­
                <lb/>
              næ, & terræ
                <lb/>
              magnitudi­
                <lb/>
              nis compara­
                <lb/>
              tio.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002767">
                <margin.target id="marg300"/>
              Altitudo
                <lb/>
              eorundem à
                <lb/>
              terra.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002768">
                <margin.target id="marg301"/>
              Solis altitu­
                <lb/>
              do minor,
                <lb/>
              quam olim
                <lb/>
              fuerit.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002769">
                <margin.target id="marg302"/>
              Demonſtra­
                <lb/>
              tio, ſtendens
                <lb/>
              quòd æqui­
                <lb/>
              noctij tempo­
                <lb/>
              re dies eſt,
                <lb/>
              maior no­
                <lb/>
              cte, & ita
                <lb/>
              ſub æquino­
                <lb/>
              ctiali.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002770">
                <margin.target id="marg303"/>
              Cur ſola lu­
                <lb/>
              na figuram
                <lb/>
              mutet.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002771">
                <margin.target id="marg304"/>
              De lunæ ma­
                <lb/>
              cula.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002772">
                <margin.target id="marg305"/>
              Luna in ple­
                <lb/>
              nilunio cur
                <lb/>
              maiorem
                <lb/>
              æſtum maris
                <lb/>
              faciat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002773">
                <margin.target id="marg306"/>
              An cœlorum
                <lb/>
              ſe
                <expan abbr="tangentiũ">tangentium</expan>
              ,
                <lb/>
              ſit vna ſu­
                <lb/>
              perficies.</s>
            </p>
            <figure id="id.016.01.065.1.jpg" xlink:href="016/01/065/1.jpg" number="41"/>
            <p type="main">
              <s id="s.002774">Id quoque inquiſitione dignum eſt, an
                <lb/>
              poſitis iuxta eorum, quæ apparent exqui­
                <lb/>
              ſitam veritatis rationem orbibus æquatio­
                <lb/>
              nis, contingat eos, vt in Mercurio refe­
                <lb/>
              runt geminari? </s>
              <s id="s.002775">Et ſi contingit, quomodo
                <lb/>
              ſeorsùm moueri poſſint? </s>
              <s id="s.002776">Sit igitur orbis
                <lb/>
              æquationis exterior A, interior B, inferio­
                <lb/>
              rum intimus C, extimus D, extra centrum
                <lb/>
              E, centrum mundi F, & orbis extra cen­
                <lb/>
              trum G, in quorum medio H, centrum
                <lb/>
              concauæ exterioris, & conuexæ intimi. </s>
              <s id="s.002777">Ma­
                <lb/>
              nifeſtum eſt igitur, quòd ſi duo ſuperiores
                <lb/>
              orbes eſſent ſimul iuncti, & duo inferiores
                <lb/>
              ſimiliter, quòd poſſent moueri ſuper cen­
                <lb/>
              tro F: & ita orbem extra centrum, eleua­
                <lb/>
              rent. </s>
              <s id="s.002778">Et ſi mouerentur ſuper centro G,
                <lb/>
              frangerent cœlum Veneris, & Lunæ, in­
                <lb/>
              ter quos cœlum Mercurij poſitum eſt. </s>
              <s id="s.002779">Om­
                <lb/>
              nis enim ſuperficies orbis mota ſuper cen­
                <lb/>
              tro ſuo, non violat orbem, quem tangit:
                <lb/>
              quia in eodem ſitu remanet. </s>
              <s id="s.002780">Sed ſuperfi­
                <lb/>
              cies, quæ mouetur ſuper alieno centro ſi
                <lb/>
              tum mutat, & orbem, quem tangit, rum­
                <lb/>
              pit. </s>
              <s id="s.002781">His cognitis, ſi A, & C, mouentur
                <lb/>
              ex dictis, ſuper centro F, neceſſariò mouen­
                <lb/>
              tur: quare vel ſecum rapiant orbes B D,
                <lb/>
              quare diuiſi erunt fruſtrà, vel BCD, orbes
                <lb/>
              erunt tanquam vnus orbis, cuius centrum eſt
                <lb/>
              H, quare tota hæc machina eleuabitur, ac
                <lb/>
              ſubſidebit iuxta partium ſitum, vt in Sole:
                <lb/>
              orbes autem B, & D, nigri ſeorſum, præ­
                <lb/>
              tereà moti ſuper centro H, moti abſidem E,
                <lb/>
              orbis deferunt: nam ſi ſeorsùm non mo­
                <lb/>
              uerentur, fruſtrà eſſent ab E, diſiuncti. </s>
              <s id="s.002782">Si
                <lb/>
              verò mouerentur ſuper G, frangerent or­
                <lb/>
              bes A, & C, igitur ſuper centro G, mouetur
                <lb/>
              orbis E. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002783">Iam verò illud maximè mirum, aſtris
                <lb/>
              quæ tam procul abſunt, maria & terras,
                <lb/>
              quæ coram oculis iacent innoteſcere, omit­
                <lb/>
              to quòd antiqui illis ducibus ſulcarent ma­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg307"/>
                <lb/>
              ria. </s>
              <s id="s.002784">Illud magis admiratione dignum, quòd
                <lb/>
              tempeſtate acti in incognitas maris aut ter­
                <lb/>
              ræ partes, aſtrorum auxilio vbi ſint agnoſ­
                <lb/>
              cere queant. </s>
              <s id="s.002785">Poſtulauit hoc à nobis Ioan.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002786">Baptiſta de Ponte Vigo. </s>
              <s id="s.002787">Ratio ſic conſtat:
                <lb/>
              Sereno iam facto cœlo Solis de die, aut al­
                <lb/>
              terius planetæ de nocte, collige altitudinem
                <lb/>
              cum planiſphærio, aut armillis dum aſtrum
                <lb/>
              meridiat, & ab hac detrahe declinationem
                <lb/>
              loci Solis, ſi Sol fuerit ab initio Arietis ad
                <lb/>
              initium Libræ: adde declinationem loci
                <lb/>
              Solis, ſi fuerit ab initio Libræ ad Arietis
                <lb/>
              initium, & quod fit detrahe ex 90. & ha­
                <lb/>
              bebis latitudinem loci, quam & qui Indiam
                <lb/>
              nuper colunt, norunt inuenire. </s>
              <s id="s.002788">Sed pro
                <lb/>
              longitudine cum altitudine Solis, aut alte­
                <lb/>
              rius ſtellæ cognitæ habita latitudine per
                <lb/>
              planiſphærium, horam diei inuenies. </s>
              <s id="s.002789">Inde
                <lb/>
              per armillas cum loci latitudine locum Lu­
                <lb/>
              næ qualis videtur, quæres: cui addes, aut
                <lb/>
              detrahes, quantum eſt differentiæ ex aſpe­
                <lb/>
              ctus diuerſitate, & habebis verum locum
                <lb/>
              Lunæ ea hora, iuxta quam ex tabulis Al­
                <lb/>
              phonſi habebis locum Lunæ & motum,
                <lb/>
              ſecundùm ſingulos dies præſentes. </s>
              <s id="s.002790">Diffe­
                <lb/>
              rentiam ergo locorum Lunæ inſtrumento,
                <lb/>
              & tabulis inuentorum conſidera, & cum
                <lb/>
              ea diuide motum diei, exibunt horæ, &
                <lb/>
              minuta, differentiæ pro ſingulis igitur ho­
                <lb/>
              ris partes 15. pro ſingulis minutis quartam </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>