Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Table of figures

< >
[Figure 31]
[Figure 32]
[Figure 33]
[Figure 34]
[Figure 35]
[Figure 36]
[Figure 37]
[Figure 38]
[Figure 39]
[Figure 40]
[Figure 41]
[Figure 42]
[Figure 43]
[Figure 44]
[Figure 45]
[Figure 46]
[Figure 47]
[Figure 48]
[Figure 49]
[Figure 50]
[Figure 51]
[Figure 52]
[Figure 53]
[Figure 54]
[Figure 55]
[Figure 56]
[Figure 57]
[Figure 58]
[Figure 59]
[Figure 60]
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.003401">
                <pb pagenum="432" xlink:href="016/01/081.jpg"/>
              gulum nullum ſenſilem faciunt. </s>
              <s id="s.003402">Proce­
                <lb/>
              dentibus igitur nobis, vt ſemper nos videa­
                <lb/>
              tur cubito antecedere, ſydus neceſſe eſt, vt
                <lb/>
              nobiſcum moueri videatur: atque eadem ra­
                <lb/>
              tione quæ poſt terga ſunt, vt ſequi videan­
                <lb/>
              tur, pariter neceſſe eſt. </s>
              <s id="s.003403">At ſi alium ambulan­
                <lb/>
              tem inſpicias, tu autem quieſcas, illa non
                <lb/>
              moueri videbuntur. </s>
              <s id="s.003404">Verùm ſydera ob aſpe­
                <lb/>
              ctus diuerſitatem, non eundum ſitum oculi
                <lb/>
              tui comparatione habebunt: nam aliqua vi­
                <lb/>
              debitur poſt tergum reliquiſſe quæ ante
                <lb/>
              erant, quod cùm in nobis ipſis contingere
                <lb/>
              nequeat, ſed vt videamus ſydera ſemper ſub
                <lb/>
              eodem ſitu loci, noſtri comparatione ſub quo
                <lb/>
              prius fuerant, neceſſe eſt vt nobiſcum hac
                <lb/>
              de cauſa venire videantur, ac nos perpetuò
                <lb/>
              comitari. </s>
              <s id="s.003405">At in naui cùm quieſcere nobis vi­
                <lb/>
              deamur, procedente autem naui, quæ ante
                <lb/>
              erant, poſt terga relinquuntur: cùm igitur
                <lb/>
              oculus motum percipiat, nos autem putat
                <lb/>
              quieſcere, quia in naui quieſcimus, neceſſe
                <lb/>
              eſt vt arbitretur ripas & arbores moueri
                <lb/>
              verſus nos, ac deinde poſt terga, contraria
                <lb/>
              ſyderum motus ratione.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg420"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003406">
                <margin.target id="marg419"/>
              Cur aſtra
                <lb/>
              nos iter
                <lb/>
              agentes ſe­
                <lb/>
              quantur, ri­
                <lb/>
              pæ autem re­
                <lb/>
              trò fugiant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.003407">
                <margin.target id="marg420"/>
              Cur ſol &
                <lb/>
              aſtra
                <expan abbr="">cum</expan>
              cœ­
                <lb/>
              lum in 24­
                <lb/>
              horis
                <expan abbr="circũ-eant">circun­
                  <lb/>
                eant</expan>
              , quieſ­
                <lb/>
              cere tamen
                <lb/>
              videantur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.003408">Eadem de cauſa dubitare, ſed contrario
                <lb/>
              modo, contingit, cur Solis radij, cùm totum
                <lb/>
              terræ ambitum circumeat, & Sol cœlum,
                <lb/>
              neque Sol tamen in cœlo, neque radij in ter­
                <lb/>
              ra moueri videntur, cùm ipſi radij millies
                <lb/>
              millena paſſuum ſingulis horis, ſi non plus,
                <lb/>
              ſaltem procedant? </s>
              <s id="s.003409">De Sole cauſa eſt, quia
                <lb/>
              circulus in quo circumfertur, haud magnus
                <lb/>
              oculo videtur, ideo motus videtur: moueri
                <lb/>
              autem non cùm ſenſim procedat, & mini­
                <lb/>
              mum ſit ſpatium quod pertranſire cernitur,
                <lb/>
              & (vt clarius dicam) angulus quem facit ſin­
                <lb/>
              gulis momentis ob motum eſt inſenſilis: igi­
                <lb/>
              tur iuxta noſtra ſuppoſita, quæ antea docui­
                <lb/>
              mus, Sol non videbitut moueri, nec vllum
                <lb/>
              aliud ſydus eadem ratione. </s>
              <s id="s.003410">Obiicies forſan,
                <lb/>
              quòd luna ſi in terræ ſuperficie circumfera­
                <lb/>
              tur, celerrimè moueri videretur? </s>
              <s id="s.003411">at in cœlo
                <lb/>
              velocius, & iuxta eandem proportionem mo­
                <lb/>
              uetur? </s>
              <s id="s.003412">Sit igitur mota ex A in B, oculus C
                <lb/>
              conſtat magnam eſſe proportionem ad DF.
                <lb/>
              moueatur etiam aliquid eodem tempore ex
                <lb/>
              D in G, ſic vt C ſit in linea BF. </s>
              <s id="s.003413">Dico igitur,
                <lb/>
              velocius motum videri ex D in G, quàm ex
                <lb/>
              A in B. nam angulus ACB, paulò maior eſt
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.081.1.jpg" xlink:href="016/01/081/1.jpg" number="57"/>
                <lb/>
              angulo AFB, quia ángulus CBF, eſt inſenſi­
                <lb/>
              lis fermè, ob paruitatem CF. ſi igitur pona­
                <lb/>
              tur AFB, inſenſilis erit & A C B. primum
                <lb/>
              ergo quod depræhenditur ſit angulus ACB,
                <lb/>
              & arcus ACB, antea igitur inſenſilis fuit
                <lb/>
              motus. </s>
              <s id="s.003414">At quia C G eſt prorſus inſenſilis
                <lb/>
              comparata ad BC, & BG, erit angulus BCG
                <lb/>
              quaſi rectus, igitur & angulus DCG per
                <lb/>
              dicta primo elementorum D G igitur mul­
                <arrow.to.target n="marg421"/>
                <lb/>
              to maior quàm DC eò quòd D rectus eſt:
                <lb/>
              erit enim D G C angulus æqualis fermè an­
                <lb/>
              gulo A C B, quare D manifeſtè videbitur
                <lb/>
              motum in G, ac longè velocius quàm ex
                <lb/>
              A in B. </s>
              <s id="s.003415">Ex hoc ſequitur, quòd quanto al­
                <lb/>
              tiora erunt, tantò minus moueri videbun­
                <lb/>
              tur, tametſi velocius verè & iuxta propor­
                <lb/>
              tionem æqualiter mota videri debeant: nam
                <lb/>
              linea ex C ducta ad punctum in linea F B,
                <lb/>
              quo altius extendetur, minorem faciet an­
                <lb/>
              gulum CBG: quare cùm F ſit idem, minor
                <lb/>
              erit ACB: BCG autem non augebitur, quia
                <lb/>
              inſenſibilis CG: ergo DCG augebitur, &
                <lb/>
              linea D G comparata ad D C. </s>
              <s id="s.003416">Similiter
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.081.2.jpg" xlink:href="016/01/081/2.jpg" number="58"/>
                <lb/>
              & in plano, quo magis procul mouetur ali­
                <lb/>
              quid, eò tardius moueri videtur. </s>
              <s id="s.003417">Sint tres
                <lb/>
              lineæ AB, BD, DE æquales, oculus in C,
                <lb/>
              dico quod angulus ACB, maior eſt angulo
                <lb/>
              BCD, & BCD angulo DCE. nam pro­
                <lb/>
              portio D C ad DE, maior eſt quàm B C
                <lb/>
              ad BD, quia BD & DE ſunt æquales, &
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.081.3.jpg" xlink:href="016/01/081/3.jpg" number="59"/>
                <lb/>
              CD eſt maior CB, & ſimiliter CB eſt maior
                <lb/>
              CA, quia angulus A eſt rectus, & CBD,
                <lb/>
              & CDE obtuſi: igitur CD, maior CB, &
                <lb/>
              CB maior CA. </s>
              <s id="s.003418">Cùm igitur angulus ABC
                <lb/>
              ſit maior BCD & BDC maior DCE, ſe­
                <lb/>
              quitur vt angulus ACB, ſit maior BCD: &
                <lb/>
              BCD maior DCE: igitur A B videbitur ma­
                <lb/>
              ior BD, & BD quàm DE. </s>
              <s id="s.003419">Quòd ſi motus ſit
                <lb/>
              per tranſuerſum, adhuc eadem lex manet:
                <lb/>
              nam angulus ACB maior eſt angulo DCE,
                <lb/>
              igitur linea A B maior videtur linea D E
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.081.4.jpg" xlink:href="016/01/081/4.jpg" number="60"/>
                <lb/>
              Quòd ſi eadem diſtantia recta, ac per tranſ­
                <lb/>
              uerſum aliqua moueantur, quod rectà mo­
                <lb/>
              uebitur, velocius moueri videbitur: vt ex B
                <lb/>
              in D, quàm ex A in B. nam cum duæ lineæ
                <lb/>
              BC & BD æquales ſint duabus lineis BC &
                <lb/>
              BA, & anguli A, & CBD recti, erit ex dictis
                <lb/>
              angulus BCA maior angulo B C D: igitur
                <lb/>
              linea AB maior videbitur, quàm BD: quod
                <lb/>
              propoſuimus. </s>
              <s id="s.003420">Sed ſi motus ſit ex puncto eo­
                <lb/>
              dem, puta B rectà in E, tranſuerſim in D: dico
                <lb/>
              quòd BD videbitur maior BE: ſuppoſito quòd
                <lb/>
              ſint æquales: nam duæ lineæ BE & BD æqua­
                <lb/>
              les ſunt, & BC communis, & CE maior CD,
                <lb/>
              igitur angulus DCB maior eſt BCE: quo-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>