Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
[Item 1.]
[2.] Offenbarung der Natur vnnd Natürlicher dingen auch mancherley ſubtiler würckungen. Durch den hochgelerten Hieronymum Car/ danum/ Doctorn der artzney zů Meyland erſtlich zů Latin außgangen.
[3.] Innhalt der ſiebenzehen bücher von mancherlei wun derbaren nateürlichen vnd künſtlichen ſachen.
[4.] Dem Hochwirdigen Fürſten vnd Herren-herrn Helchior von Liechtenfelß-von Gottes gnaden Biſchoff zů Baſel/ ſeinem gnedigen herren/ Gnad vnd frid von Gott dem vatter/ durch Ieſum Chriſtum vnſerẽ herren.
[5.] Dem durchleüchtigen- hochwirdigen Fürſten vnnd herren/ herrn Chriſtophel vonn Madrutzen/ Cardinal vnnd Biſchoff zů Triend vnd Brixien/ deßgleichen Gubernator vnd Landtuogt im Herrzogthumb Meyland/ wünſchet Hieronymus Cardanus Doctor der artzney zů Meyland vyl glück vnd heil.
[6.] Regiſter. Vollkommenlich Regiſter/ aller nammhafftiger künſten/ thaten/ vnnd perſonen ſo inn diſem gantzen bůch begriffen.
[7.] END.
[8.] ERRATA.
[9.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das erſt Bůch. Von der gantzen weldt vnnd ihren au/ genſcheinlichen abtheilungen. Von der Welt/ den Cometen/ vnd Der Winden eigenſchafft Das erſt Capittel.
[10.] Von den Elementen/ das ander Capittel.
[11.] Der erden mancherlei geſtalt vnnd natur/ das dritt Capittel.
[12.] Von den orthen vnd landſchafften/ das iiij. Capitel.
[13.] Von der erden Wunderwerch. das fünfft Capittel.
[14.] Von des waſſers natur/ art vnnd bewegung/ das vj. Capittel.
[15.] Von des waſſers wunderzeichen/ Das vij. Capitel.
[16.] Des Luffts natur vnnd archen/ Das viij. Capitel.
[17.] Von des luffts wunderwerck/ das ix. Capitel.
[18.] Von der Elementen würckung/ Das x. Capitel.
[19.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das ander Bůch. Von den edleren vnd heiligeren theilen det Weldt. Vom himmel. Das xi. Capitel.
[20.] Von dem liecht vnnd ſchein/ Das xij. Capitel.
[21.] Von deß geſtirns Wirckung vnnd Einfluß Das xiij Cap.
[22.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das dritt Bůch. Von den vermiſchungen in gemein. Der vermiſchecen dingen eigenſchafft/ Das xiij. Capitel.
[23.] Von den Metalliſchen dingen/ Das xv. Capitel.
[24.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnnd kunſtlichen ſachen/ Das viert Bůch Von Metallen/ Das ſechßzehend Capittel.
[25.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das fünfft Bůch. Von dem geſtirn. Der ſteinen natur/ wachſſung/ vnd vnderſcheid/ Das xvij. Capittel.
[26.] Von den Edlen geſteinen/ Das xviij. Crpitel.
[27.] Von der ſteinen wunderwerck-Das xix. Capittel.
[28.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnnd kunſtlichen ſachen/ Das ſechſt Bůch Von den zweigen oder gewechſen/ vnnd was daruon kommet. Von den gewächſen vnnd jren vnderſchei-den/ Das xx. Capittel.
[29.] Von Planten vnnd gewechſen/ ſo anzeigend daß waſſer vnder jhnen vorhanden ſeye/ Das xxj. Capittel.
[30.] Von der gewächſen wunderzeichen-Das xxij. Capitel.
< >
page |< < (cccxvi) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div377" type="section" level="1" n="45">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s10296" xml:space="preserve">
              <pb o="cccxvi" file="0372" n="372" rhead="Von mancherlei wunderbaren"/>
            ſchlim̃e ſtrich/ ſchwartz/ vnnd geleich weit voneinanderen/ der ſchwantz iſt
              <lb/>
            krum̃ wie der Mon. </s>
            <s xml:id="echoid-s10297" xml:space="preserve">Die Mugilen ſeind auch den hechten feind/ doch wer-
              <lb/>
            den ſie von jnen überwunden/ vnd ob jnẽ wol etwan der ſchwantz abgehau
              <lb/>
            wen/ leben ſie doch/ wie auch die Congrẽ von Murenen o{der} meerſchlangen.</s>
            <s xml:id="echoid-s10298" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s10299" xml:space="preserve">Diſes iſt alles in gemein geſagt. </s>
            <s xml:id="echoid-s10300" xml:space="preserve">wo aber yemand begert ein yetliches in
              <lb/>
            ſonderheit zůerfahren/ mag ſich nit allein inn der alten büchern üben/ als
              <lb/>
            in Ariſtotelis/ Athenei/ Plinij/ zů vnſeren zeiten in Rondelletij vnd Bel-
              <lb/>
            lonij/ ſonder vnderſtãde auch in bedenckung diſer dingẽ/ alle ding mit de-
              <lb/>
            nen zůuergleichen/ ſo wir beſchriben haben. </s>
            <s xml:id="echoid-s10301" xml:space="preserve">dann ich achten/ es werden we
              <lb/>
            nig noch vorhanden ſein/ welche nit jr offenbare vrſach/ auß diſen dingẽ ſo
              <lb/>
            hie beſchriben/ oder auß gleichförmigẽ/ leichtlich haben mögen. </s>
            <s xml:id="echoid-s10302" xml:space="preserve">Dann wa@
              <lb/>
            von den flecken angezogen/ mag auch von den ſtrichen vnd jren vnderſchei
              <lb/>
            den geſagt werden. </s>
            <s xml:id="echoid-s10303" xml:space="preserve">als nammlich hatt der goldſtreimer oder ſtockfiſch von
              <lb/>
            den fiſchſchoren/ biß zů dem ſchwãtz zů beiden ſeiten zehen ſtrich/ vn{der} wel-
              <lb/>
            chen der ein ſchwartz/ die anderen alle gäl vnd honigfarb ſeind/ ſo den fiſch
              <lb/>
            wunderbarer geſtalt vnderſcheiden. </s>
            <s xml:id="echoid-s10304" xml:space="preserve">der Stromateus hatt goldfarb/ doch
              <lb/>
            klein. </s>
            <s xml:id="echoid-s10305" xml:space="preserve">Man findet diſen im roten meer groß/ vnd in vnſerem kleiner/ vnd
              <lb/>
            iſt eben diſer ſo zů Rom Fiatola genennet wirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s10306" xml:space="preserve">er hatt nit gantze ſtrich von
              <lb/>
            den fiſchſchoren/ biß zů dem ſchwantz. </s>
            <s xml:id="echoid-s10307" xml:space="preserve">darumb iſt er auch nit auß der ſelbi-
              <lb/>
            gen arth/ vorab weil der ſtrichen zal einanderen nit gleich iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s10308" xml:space="preserve">Wie auch der
              <lb/>
            Mormyrus oder Mormylus nit diſer art iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s10309" xml:space="preserve">dann er hatt zů beyden ſeiten
              <lb/>
            zwölff ſtrich überzwerch/ ſo ſchwartzlechtig vñ gleich weit voneinanderen
              <lb/>
            ſthond/ vnd iſt ye ein ſtrich größer dann der ander/ als namlich der erſt iſt
              <lb/>
            gröſſer dann der ander/ vnnd der drit dann der viert/ vnnd alſo für vnnd
              <lb/>
            für. </s>
            <s xml:id="echoid-s10310" xml:space="preserve">an dem leib iſt er weyß/ vnnd ſonſt dem Auraten vnd goldfiſch geleich.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s10311" xml:space="preserve">Doch beſchreibt Rondelletius diſen fiſch mit worten anderſt/ vnd zeigt ein
              <lb/>
            anders jm gemäldt an/ welcher irthum im Fiatola (wie in die Römer nen-
              <lb/>
            nen) noch gröſſer iſt/ weil er in etwan mit überzwerchen vnd gebogenen ſtri
              <lb/>
            chen/ etwan mit geſtrackten vnnd goldfarben beſchreibt vnnd angezeigt. </s>
            <s xml:id="echoid-s10312" xml:space="preserve">
              <lb/>
            darumb ſoll man dem Bellonio als dem beſtendigeren glauben/ namlich
              <lb/>
            daß diſer/ ſo ſchöne überzwerche vnnd gebogene ſchwartze ſtriche batt/ der
              <lb/>
            Mormylus ſeye. </s>
            <s xml:id="echoid-s10313" xml:space="preserve">vnnd der welcher gerade vnnd goldfarbe hatt/ ſie Fiatola/
              <lb/>
            ſo auch Stromateus genennet wirt.</s>
            <s xml:id="echoid-s10314" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s10315" xml:space="preserve">Der fiſch aber/ ſo S. </s>
            <s xml:id="echoid-s10316" xml:space="preserve">Peters geneñet (welcher zů beidẽ ſeyten in der mitt
              <unsure/>
              <lb/>
            runde flecken hatt/ als wann noch anzeigungen der fingeren vor handen/
              <lb/>
            mit welchẽ man jn angriffen) mag der hautinck oder weyßer hautinck ſein
              <lb/>
            dañ diſe haben alle (wie geſagt) in der mite flecken. </s>
            <s xml:id="echoid-s10317" xml:space="preserve">wie auch der ſparbrachſ-
              <lb/>
            men/ geißbraſchmen vnd ſchwartzfleckig brachſmen/ bey dem ſchwantz. </s>
            <s xml:id="echoid-s10318" xml:space="preserve">die
              <lb/>
            flecken hatt er darumb/ daß allein die haut vnnd nit das fleiſch etwas ent-
              <lb/>
            pfindet. </s>
            <s xml:id="echoid-s10319" xml:space="preserve">In anderen thierẽ aber entpfindet die haut etwas von wegen der
              <lb/>
            dempffen/ als wann die haar vnnd der ſelbigen matery zů jren faren. </s>
            <s xml:id="echoid-s10320" xml:space="preserve">Den
              <lb/>
            fiſchen aber wirt von der dicken haut wegen kein haar/ vnnd iſt die haut da
              <lb/>
            rumb dick/ damit ſie nit von dem waſſer geletzet werden/ nit allein von deſ
              <lb/>
            ſen qualiteten vnnd eigenſchafft/ ſonder auch daß ſie an jrer ſubſtantz vnd
              <lb/>
            bewegung verſchliſſen wurde. </s>
            <s xml:id="echoid-s10321" xml:space="preserve">es wurden auch die haar diſe vntüchtig zů
              <lb/>
            ſchwimmen machen/ wie man ſolliches in den meerkelberen ſicht. </s>
            <s xml:id="echoid-s10322" xml:space="preserve">weil ab-
              <lb/>
            er diſe auch lungen vnd füß haben/ mögend ſie an ſtat deß ſchnellẽ ſchwim
              <lb/>
            mens/ ſich an deß meers geſtad thůn.</s>
            <s xml:id="echoid-s10323" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>