Cardano, Geronimo, Offenbarung der Natur und natürlicher dingen auch mancherley subtiler würckungen

Table of contents

< >
[Item 1.]
[2.] Offenbarung der Natur vnnd Natürlicher dingen auch mancherley ſubtiler würckungen. Durch den hochgelerten Hieronymum Car/ danum/ Doctorn der artzney zů Meyland erſtlich zů Latin außgangen.
[3.] Innhalt der ſiebenzehen bücher von mancherlei wun derbaren nateürlichen vnd künſtlichen ſachen.
[4.] Dem Hochwirdigen Fürſten vnd Herren-herrn Helchior von Liechtenfelß-von Gottes gnaden Biſchoff zů Baſel/ ſeinem gnedigen herren/ Gnad vnd frid von Gott dem vatter/ durch Ieſum Chriſtum vnſerẽ herren.
[5.] Dem durchleüchtigen- hochwirdigen Fürſten vnnd herren/ herrn Chriſtophel vonn Madrutzen/ Cardinal vnnd Biſchoff zů Triend vnd Brixien/ deßgleichen Gubernator vnd Landtuogt im Herrzogthumb Meyland/ wünſchet Hieronymus Cardanus Doctor der artzney zů Meyland vyl glück vnd heil.
[6.] Regiſter. Vollkommenlich Regiſter/ aller nammhafftiger künſten/ thaten/ vnnd perſonen ſo inn diſem gantzen bůch begriffen.
[7.] END.
[8.] ERRATA.
[9.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das erſt Bůch. Von der gantzen weldt vnnd ihren au/ genſcheinlichen abtheilungen. Von der Welt/ den Cometen/ vnd Der Winden eigenſchafft Das erſt Capittel.
[10.] Von den Elementen/ das ander Capittel.
[11.] Der erden mancherlei geſtalt vnnd natur/ das dritt Capittel.
[12.] Von den orthen vnd landſchafften/ das iiij. Capitel.
[13.] Von der erden Wunderwerch. das fünfft Capittel.
[14.] Von des waſſers natur/ art vnnd bewegung/ das vj. Capittel.
[15.] Von des waſſers wunderzeichen/ Das vij. Capitel.
[16.] Des Luffts natur vnnd archen/ Das viij. Capitel.
[17.] Von des luffts wunderwerck/ das ix. Capitel.
[18.] Von der Elementen würckung/ Das x. Capitel.
[19.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das ander Bůch. Von den edleren vnd heiligeren theilen det Weldt. Vom himmel. Das xi. Capitel.
[20.] Von dem liecht vnnd ſchein/ Das xij. Capitel.
[21.] Von deß geſtirns Wirckung vnnd Einfluß Das xiij Cap.
[22.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das dritt Bůch. Von den vermiſchungen in gemein. Der vermiſchecen dingen eigenſchafft/ Das xiij. Capitel.
[23.] Von den Metalliſchen dingen/ Das xv. Capitel.
[24.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnnd kunſtlichen ſachen/ Das viert Bůch Von Metallen/ Das ſechßzehend Capittel.
[25.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnd kunſtlichen ſachen/ Das fünfft Bůch. Von dem geſtirn. Der ſteinen natur/ wachſſung/ vnd vnderſcheid/ Das xvij. Capittel.
[26.] Von den Edlen geſteinen/ Das xviij. Crpitel.
[27.] Von der ſteinen wunderwerck-Das xix. Capittel.
[28.] Hieronymi Cardani Doctors der Artznei zů Meyland von Mancherlei wun/ derbaren/ nateürlichen/ vnnd kunſtlichen ſachen/ Das ſechſt Bůch Von den zweigen oder gewechſen/ vnnd was daruon kommet. Von den gewächſen vnnd jren vnderſchei-den/ Das xx. Capittel.
[29.] Von Planten vnnd gewechſen/ ſo anzeigend daß waſſer vnder jhnen vorhanden ſeye/ Das xxj. Capittel.
[30.] Von der gewächſen wunderzeichen-Das xxij. Capitel.
< >
page |< < (lxxx) of 997 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="de" type="free">
        <div xml:id="echoid-div135" type="section" level="1" n="22">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s2833" xml:space="preserve">
              <pb o="lxxx" file="0136" n="136" rhead="Von mancherlei wunderbaren"/>
            ter feißte/ aber faſt wenig. </s>
            <s xml:id="echoid-s2834" xml:space="preserve">Wann ſie durchſichtig ſeind/ iſt auch ein dünne
              <lb/>
            darbey/ wo nit ein dicke. </s>
            <s xml:id="echoid-s2835" xml:space="preserve">Die metall aber gar vyl/ darũb ferben ſie die hẽd/
              <lb/>
            ſie ſeind auch nit durchſichtig/ laſſen ſich ziehen vñ werden weich. </s>
            <s xml:id="echoid-s2836" xml:space="preserve">die ſtein
              <lb/>
            aber ſeind durchſichtig/ dañ ſie habẽ ein düñe feißte feüchtigkeit/ aber we-
              <lb/>
            nig/ vnd ferben nit/ laſſen ſich auch nit ziehẽ/ vnd werden nit weich. </s>
            <s xml:id="echoid-s2837" xml:space="preserve">Weil
              <lb/>
            nun diſe ding all miteinanderen überein kom̃en/ ſo iſt ſolliche vrſach war.</s>
            <s xml:id="echoid-s2838" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s2839" xml:space="preserve">Man zweyfflet aber hieran noch vyl mehr/ warumb die ding ſo zůſam̃en
              <lb/>
            wachſend ſichtbar ſeyen/ als das glaß/ wañ ſie aber weich ſeind/ dũckel wer-
              <lb/>
            den. </s>
            <s xml:id="echoid-s2840" xml:space="preserve">Sölliche frag mögend wir nit wol auff löſen/ wir zeigẽ dañ vorhin an/
              <lb/>
            warumb dz glaß von der kälte durchſichtig/ vnd {der} harn trüb vnd dunckel
              <lb/>
            werde? </s>
            <s xml:id="echoid-s2841" xml:space="preserve">vnd hargegẽ/ warũb der harn auß werme durchſichtig/ vnd dz glaß
              <lb/>
            finſter werde? </s>
            <s xml:id="echoid-s2842" xml:space="preserve">Wir haben aber etwan viermalen angezeigt/ das die ding ſo
              <lb/>
            feücht vnd feißt ſeind/ võ der kälte dunckel werdẽ/ als das öl vnd der harn
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0136-01" xlink:href="note-0136-01a" xml:space="preserve">Dz zerſchmel
                <lb/>
              tzet glas ſchei
                <lb/>
              net nit.</note>
            iſt/ dañ die feißte wirt zů einer dicke. </s>
            <s xml:id="echoid-s2843" xml:space="preserve">Wölche aber ein dünnere feüchtigkeit
              <lb/>
            haben/ als dz glaß/ die werden vyl lanterer wañ ſie gefrierẽ. </s>
            <s xml:id="echoid-s2844" xml:space="preserve">dañ von wegen
              <lb/>
            jrer feißte gibt das liecht einen größerẽ wi{der}ſchein/ vñ ſcheinet alſo weiſſer.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s2845" xml:space="preserve">Doch ſeind ſie in der warheit nit mehr durchſcheinende/ ſonder man meint
              <lb/>
            alſo. </s>
            <s xml:id="echoid-s2846" xml:space="preserve">Hie zů dienet auch/ daß dz glas/ weil es nit on dz feüwr zügig iſt/ vnd
              <lb/>
            zůobereſt dz lautereſt theil verbreñet/ vñ der rauch vom feüwr von auſſen
              <lb/>
            her darzů kom̃et/ etwas dunckler wirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2847" xml:space="preserve">wölche beid/ wañ es von der kälte ge
              <lb/>
            freürt/ daruon farend/ vnd etwas heiterer machend. </s>
            <s xml:id="echoid-s2848" xml:space="preserve">Du ſagſt aber die trä
              <lb/>
            hen vnd hartz der bäumen ſeind durch ſichtig/ vnd laſſend ſich ziehen. </s>
            <s xml:id="echoid-s2849" xml:space="preserve">Vnd
              <lb/>
            die feißten ding als der agſtein/ ſo mechtig brennet/ iſt durch ſichtbar/ wañ
              <lb/>
            aber der agſtein nit zergeth/ laßt er ſich voneinan{der} ſtrecken. </s>
            <s xml:id="echoid-s2850" xml:space="preserve">deßhalben wirt
              <lb/>
            kein hartz {der} bäumẽ faſt hert/ dañ es iſt ein ſubteile feüchtigkeit/ ob ſie wol
              <lb/>
            feißt iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2851" xml:space="preserve">es mag aber nit faſt hert werden/ dañ es iſt feißt/ wie dz metal/ ſon
              <lb/>
            der minder/ dañ es hatt ein ſubteilere vnd feißtere feüchtigkeit. </s>
            <s xml:id="echoid-s2852" xml:space="preserve">deßhalben
              <lb/>
            brennet alles hartz/ vnd haben vyl öls in jnen. </s>
            <s xml:id="echoid-s2853" xml:space="preserve">Es breñet aber kein metall/
              <lb/>
            wiewol es weich wirt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2854" xml:space="preserve">Darũb was dünniſt vnd nit feißt/ als die feüchte der
              <lb/>
            ſteinen/ dz wirt hert vnd laßt ſich nit ziehen. </s>
            <s xml:id="echoid-s2855" xml:space="preserve">vnd iſt auch durch ſichtig/ wañ
              <lb/>
            es von der erden geleüteret iſt/ wo aber nit/ ſo iſt es finſter. </s>
            <s xml:id="echoid-s2856" xml:space="preserve">Wz aber feißt
              <lb/>
            iſt/ vnd ſubtyl/ auch ſich wol ziehen laßt/ vnd bald weich wirt/ das mag nit
              <lb/>
            faſt hert werden/ es iſt auch durch ſich tig wañ es rein iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2857" xml:space="preserve">Was aber faſt von
              <lb/>
            jm ſelbs zů ſam̃en gefreürt/ auch feißt vñ dick/ das iſt hert. </s>
            <s xml:id="echoid-s2858" xml:space="preserve">doch laßt es ſich
              <lb/>
            nit voneinan{der}en ziehen/ als dz ſubtyl. </s>
            <s xml:id="echoid-s2859" xml:space="preserve">Solliches wil ich beweiſen/ vnd von
              <lb/>
            den offenbarẽ anfahen/ dañ man weißt/ dz das eyß/ ſo von dem waſſer auß
              <lb/>
            großer kälte entſtath/ vnd durch ein ringe werme wi{der} zergath/ durch ſicht-
              <lb/>
            bar iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2860" xml:space="preserve">man mag es nit ziehen/ es iſt auch nit beſtendig/ weil es von einer je
              <lb/>
            den werme zergeth. </s>
            <s xml:id="echoid-s2861" xml:space="preserve">Das waſſer aber iſt ein lautere feüchtigkeit/ we{der} feißt
              <lb/>
            noch dick. </s>
            <s xml:id="echoid-s2862" xml:space="preserve">dañ dz es ein lantere feißte ſeye/ iſt offenbar/ weil es ſo wol durch
              <lb/>
            ſich tig iſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s2863" xml:space="preserve">es iſt auch nit feißt/ dañ es iſt nit zäch/ vnd brennet nit. </s>
            <s xml:id="echoid-s2864" xml:space="preserve">dann die
              <lb/>
            metall ſeind zäch/ ſie brennend aber nit/ ob ſie wol feißt ſeind/ dann ſie ha-
              <lb/>
            bend vyl jrrdiſch in jnẽ vermiſchet. </s>
            <s xml:id="echoid-s2865" xml:space="preserve">die dicke aber des waſſers iſt feücht/ dañ
              <lb/>
            ſie wirt allein auß groſſer kälte zů eyß. </s>
            <s xml:id="echoid-s2866" xml:space="preserve">es werden aber nit allein die ding/ ſo
              <lb/>
            vonn kälte gefrierend/ durch die werme auffgelöſet/ wie Ariſtoteles ſagt/
              <lb/>
            ſonder wölche von großer kälte gefrieren/ die werden durch ein kleine wer-
              <lb/>
            me auffgelöſet/ wie auch die ding ſo durch ein kleine kälte gefrierend/ einer
              <lb/>
            großen werme bedörffend/ das ſie weich werden. </s>
            <s xml:id="echoid-s2867" xml:space="preserve">Wañ nun das edel geſtein
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>